Als illegaal in Amsterdam slaap je haast elke nacht buiten
Een slaapplek zoeken tussen de fietsen op CS of onder een boom in het Oosterpark: voor veel ongedocumenteerden is het dagelijkse kost. Hulporganisaties slaan alarm over het gebrek aan opvanglocaties.
Waar ze vanavond moeten slapen? Enoc (37) kan nog een nacht terecht bij de diaconie van een Amsterdamse kerk. Azmoro (26), Akilo (31) en Salah (18) zijn aangewezen op de straat, bijvoorbeeld in een van de grote fietsenstallingen of op het busstation bij het Centraal Station.
Of misschien onder een boom in een park.
Ze weten het nog niet precies, ze zien het wel. Wat ze wel weten: ze kunnen nergens langer dan een uur liggen en er blijft altijd iemand wakker. De angst te worden ontdekt door politie is groot.
Het is rond etenstijd bij het Wereldhuis aan de Nieuwe Herengracht als de vier mannen uit Eritrea, die er overdag kunnen hangen en een bord eten krijgen, hun verhaal vertellen.
Vanwege de Dublinclaim kunnen ze in Nederland nog geen asiel aanvragen, volgens de regels moeten ze terug naar Italië (zie kader).
Nieuwe regering
Recht op een plek in een azc hebben ze daarom voorlopig niet, maar terug naar Italië is voor de mannen geen optie. Enoc laat filmpjes zien hoe hij in Rome naast een verlaten fabriekshal in een gammel tentje sliep, omringd door ratten en vogels. Af en toe sliep hij onder een brug.
De nieuwe rechtse regering in het land voert een streng anti-immigratiebeleid, waardoor opvangplekken er bijna niet zijn.
"Het was geen manier van leven. Er waren vechtpartijen en overal liep ongedierte." Hij laat littekens zien. "Iedereen mishandelde je. Zelfs kinderen."
Enoc is daarom, net als Azmoro, Akilo en Salah, doorgereisd naar Nederland. Hulpverleners vermoeden dat veel Afrikanen daar momenteel voor kiezen. De gemeente ziet een toename in het aantal ongedocumenteerden dat zich dagelijks meldt bij het Vreemdelingenloket.
Ook hier is een gebrek aan opvangplekken. De door de nieuwe coalitie beloofde 24 uursopvang met 500 bedden gaat voorlopig nog niet open. In de opvanglocatie Havenstraat worden al een tijd geen nieuwe ongedocumenteerden meer toegelaten. Er zijn problemen met hygiëne.
De GGD moest vorige week uitrukken om bedwantsen te bestrijden.
Slaapzak
Hulporganisaties slagen er soms in een bed te regelen, maar meestal is de straat de enige optie. Het maakt de mannen moedeloos. Willen ze eerst nog best praten met een verslaggever van de krant, als de duisternis valt en het Wereldhuis bijna sluit, slaat de sfeer om.
Ze zijn boos. Salah: "Weet je hoe vreselijk het is om buiten te slapen? Ik ben elke dag zo moe."
Als even later de locatie sluit, lopen de mannen naar buiten. De slaapzak die ze door het Rode Kruis wordt aangeboden, nemen ze niet mee. Enoc: "Dan herkent de politie ons meteen."
Als de duisternis valt slaat de sfeer om: Weet je hoe vreselijk het is? Ik ben elke dag zo moe
Dublinclaim
De Dublinclaim bepaalt dat asielzoekers verplicht zijn asiel aan te vragen in het eerste EU-land waar ze zijn aangekomen. Italië neemt van iedere asielzoeker een vingerafdruk af, waarna die in een systeem belandt. Een asielzoeker kan daarna geen asiel meer aanvragen in een ander EU-land, tenzij hij of zij zich 18 maanden schuilhoudt.
Dan vervalt de verantwoordelijkheid van het eerste land van aankomst. Volgens Annette Kouwenhoven van Amsterdam City Rights werkt het in de hand dat mensen op straat slapen.
"Veel mensen nemen het risico om die 18 maanden af te wachten. Het is een bizar systeem. We zeggen 18 maanden lang: je bent niet welkom, ga maar naar Italië. Daarna gaat de deur ineens wél open en krijgen ze een verblijfsvergunning."
Schaarse bedden
De nieuwe coalitie, die nu ruim een half jaar is geïnstalleerd, beloofde een 24-uursopvang met 500 plekken. Er wordt nog steeds gezocht naar een locatie.
Ondertussen worden bedden op andere locaties schaarser. Een woordvoerder van de gemeente laat weten dat de opvang in de Havenstraat per 1 november verplaatst naar Lola Luid. Dat gaat om 150 bedden.
Annette Kouwenhoven van Amsterdam City Rights stelt dat ze elke dag bezig is om particuliere opvangplekken te vinden voor de meest kwetsbare mensen die zich in het Wereldhuis melden.
"Vorige week kwam er een meisje van 16. Ze had al een paar weken op straat geslapen. Deze week moest ik onderdak zoeken voor een moeder met een kind die een nacht op CS hadden doorgebracht."