Direct naar artikelinhoud

Waart de geest van Van der Laan nog rond in de stad?

Hoe is het in de stad? Zijn we al een beetje liever geworden? 'Zorg goed voor onze stad en voor elkaar,' schreef Eberhard van der Laan in zijn afscheidsbrief aan de Amsterdammers, vlak voordat hij, 5 oktober een jaar geleden, overleed.

Eberhard van der LaanBeeld ANP

In De Baarsjes, waar Van der Laan lang woonde, zullen de woorden volgend jaar worden vereeuwigd in een kunstwerk. Zou het helpen? Initiatiefnemer Liesbeth de Looper: "Elke dag laten we opnieuw zien hoe onverdraagzaam mensen kunnen zijn."

De 24-jarige Caesar Bast, vorig jaar verantwoordelijk voor de emotionele applausbijeenkomst voor de deur van de ambtswoning: "Van der Laan was een échte vader: een warme en barmhartige man, die je ook kon berispen als dat nodig was."

Amsterdammers hebben de neiging hun burgemeesters snel en alomvattend in de armen te sluiten. Maar net zo snel lijken ze hen weer vergeten - inclusief de goedbedoelde adviezen aan de achterblijvers. Waart de geest van Van der Laan nog wel rond in de stad? En zo ja: waar dan?

Erfenis
Dat er al snel niet meer over je wordt gepraat, is volstrekt logisch, zegt zijn voorganger Job Cohen. "Tenzij je opvolger er niets van bakt. Dan zeggen ze: was de vorige er nog maar. Maar dat ze niet meer over je schrijven, wil nog niet zeggen dat niemand je herinnert. Ik word op straat nog elke dag aangesproken als burgemeester."

"Wat is je erfenis," vroeg Janine Abbring in het programma Zomergasten aan Van der Laan, enkele maanden voordat hij zou bezwijken aan de ziekte die hem had getroffen. "Wat hoop je dat die erfenis is in Amsterdam?" "Dat het de lieve stad blijft die het is," zei Van der Laan.

"Een mooie, poëtische zwanenzang van een man die wist dat hij doodging," zegt politiek analist Felix Rottenberg. "Maar zijn erfenis? Laten we eerlijk zijn: in Amsterdam zijn we helemaal niet lief voor elkaar. In Amsterdam schelden we elkaar uit en daar liep hij zelf regelmatig in voor."

Te vroeg
De duiders en de volgers, over een ding zijn ze het gloeiend eens: het is nog veel te vroeg om nu al vast te stellen wat Eberhard van der Laan voor blijvende betekenis heeft gehad voor de stad. Over tien jaar misschien. En dan nog.

Zo gaat dat met bestuurders, zegt historicus Geert Mak, die goed bevriend was met Van der Laan. "Eerst is er de emotie, dan zakt heel snel de herinnering weg en pas jaren later komt de werkelijke betekenis van iemand boven. Kijk maar naar Job Cohen: we beginnen ons nu te realiseren hoeveel ellende de stad bespaard is gebleven dankzij de verguisde kopjes thee die hij heeft gedronken."

Maar toch. Een kleine poging. Mak: "Van der Laan was een klassieke, heel benaderbare burgervader. Hij zal bezinken als iemand die heel erg van ons was, een Amsterdammer. Ook vanwege die laatste maanden waarin hij zo zichtbaar ziek was. Dat heeft bij mensen een gevoel van eenheid opgeroepen, een collectieve emotie: we bestaan nog als stad en als menselijke eenheid."

Grote bek
Iets prozaïscher geformuleerd door politiek strateeg Kaj Leers: "Van der Laan heeft de stad de grote bek teruggegeven die hij zelf ook had."

Burgemeester Van der Laan met koning Willem-Alexander in De Jordaan in 2017Beeld ANP
Burgemeester Eberhard Van der Laan tijdens de botenparade van Gay Pride 2016Beeld ANP

Hij heeft, zegt Rottenberg, van de burgemeester de 'president van de stad' gemaakt. "Hij heeft ons laten zien dat het de burgemeesters zijn die de wereld regeren." Carolien Gehrels, oud-wethouder en net terug van de Global Climate Action Summit in San Francisco, waar vierhonderd burgemeesters bijeen waren: "Denk maar niet dat ze daar niet weten wie Van der Laan was."

Hij was, aldus Rottenberg, een man die veel ruimte innam. Daar weten ze op het stadhuis van mee te praten. Begin dit jaar stelde een onderzoekscommissie van de gemeente nog vast: 'Ervaren werd dat Van der Laan weinig geduld had en er slecht tegen kon als mensen naar zijn mening uitvluchten verzonnen.' En: 'Ervaren werd dat de burgemeester verwachtte dat de organisatie de zaken die belangrijk waren regelde, linksom of rechtsom.'

Rommel
Kortom: waar gehakt wordt, vallen spaanders. Resultaten boven regels en procedures. Een jaar na dato is nog steeds niet alle rommel opgeruimd. Op de Wallen vecht het gemeentebordeel My Red Light om zijn voortbestaan, de leeggelopen afdeling radicalisering op de Stopera ligt nog goeddeels op zijn achterste. Maar de Amsterdam Arena heet nu toch maar mooi Johan Cruijff Arena en in de stad zeurt niemand meer over de vraag door welke Piet Sinterklaas moet worden begeleid.

Wat beklijft? "Hij heeft gezien dat de stad aan het kantelen is," zegt Geert Mak. "Hij heeft een scherp oog gehad voor de groeistuip waarin Amsterdam momenteel verkeert. Terwijl je soms de gedachte bekroop dat de wethouders in Heemstede waren gaan wonen, was hij het die zag dat het helemaal uit de hand liep met het toerisme in de binnenstad."

"Hij vond: als we daar niets aan doen, als we niets doen aan de huizenprijzen, de Airbnb, het verlies van buurtwinkels en de wegtrekkende gezinnen gaan we ten onder aan ons eigen succes. Een goede kans dat dat is wat blijft hangen in de herinnering aan Van der Laan."

Bloemen bij de ambtswoning na het overlijden van Van der LaanBeeld ANP

Een jaar geleden:

- De herinneringen van lezers aan Van der Laan: 'Wat is die man lief'

- Burgemeester Eberhard van der Laan werkte maandenlang door, ondanks zijn ziekte. Hij deelde uit, incasseerde. Hij was kwetsbaar en scherp: De laatste maanden van Van der Laan als burgemeester.

- Geliefd was hij altijd al, maar nadat Van der Laan meldde dat hij ziek was steeg zijn populariteit tot ongekende hoogte: De burgemeester die een volksheld werd

- Een burgervader die geliefd was bij alle Amsterdammers, maar ook een harde bestuurder die werd gevreesd door zijn ambtenaren. Joviaal en charmant, maar soms ook bot en bloedchagrijnig. Een straatvechter met een hekel aan verliezen: Amsterdam is zijn geliefde, integere doordouwer kwijt.

- Eberhard van der Laan, de bepalende momenten uit zijn leven