De Wallen zijn toe aan een nieuw verdienmodel
Door drukte en misstanden staat prostitutie op de Wallen ter discussie. Heeft sekswerk op deze plek nog toekomst, of staan we aan de vooravond van een historische kanteling? Eerste deel van een serie.
Nayra Green werkt al 35 jaar in de prostitutie en heeft in die jaren zo ongeveer alle veranderingen in haar werk en op de Wallen voorbij zien komen. Nog even, dan stopt ze ermee. Ze is onlangs vijftig geworden, een mooie leeftijd om met prostitutiepensioen te gaan en terug te keren naar Spanje. Tijd voor nieuwe dingen in het leven.
De situatie op de Wallen baart haart zorgen, zegt de Spaanse in haar peeskamer, voorzien van klimpaal, bubbelbad en, onmisbaar in dit vak, een bed. Aan de muur zitten alarmknoppen. Green wil haar verhaal kwijt en daarbij, heel uitzonderlijk in deze sector, ook in beeld. Al gebruikt ze wel haar artiestennaam.
Ze zit op haar stoel, achter het raam en terwijl ze vragen beantwoordt, trekken de drommen voorbij, nieuwsgierig naar binnen kijkend, af en toe roepen ze iets.
Green belandde op haar vijftiende al in de prostitutie.
"Dat was in de jaren tachtig, een rare periode in Spanje. We waren net verlost van de keiharde Francodictatuur en daarna volgde een explosie van de moderne, open maatschappij, met veel seks, drugs en rock-'n-roll. Dat was mijn leven: seks, drugs en rock-'n-roll. Ik hield niet van het reguliere systeem."
Het was geen concreet besluit om de prostitutie in te gaan, zoiets van: morgen heb ik mijn eerste werkdag. Het was meer een ontwikkeling; van het een kwam het ander. "Ik deed het voor mijn genot en plezier."
Ze werkte vooral op straat en in parken. Een jaar of tien geleden maakte ze voor het eerst kennis met de Wallen, toen ze inviel voor een vriendin, die op vakantie ging. "Ik voelde mij een muis," zegt ze. "In Spanje was ik gewend aan de buitenlucht, aan ruimte. Hier zal ik in achter een klein raam, als in een dierentuin."
Haar toekomst in de Spaanse straten vertroebelde toen daar de economische crisis uitbrak en mensen gingen bezuinigen, ook op betaalde seks. Green keerde terug naar Amsterdam, noodgedwongen. "Stapje voor stapje wende ik aan de Wallen."
De transformatie van de Wallen, in de jaren tachtig nog een paradijs voor junkies, tot een toeristenmagneet gaat snel, concludeert ze. Ze voelt zich een circusattractie voor toeristen. "We tonen onze lichamen, ze nemen een foto en gaan weer weg."
Juist deze veranderingen voeden het maatschappelijke en politieke debat over prostitutie op de Wallen. Vroeger, ja vroeger, liepen nog echte klanten rond in de rosse buurt. Maar de traditionele Amsterdamse hoerenloper, die na kantoortijd zijn slechte huwelijk kwam compenseren, is uit het straatbeeld verdwenen.
In Spanje was ik gewend aan de buitenlucht, aan ruimte. Hier zal ik in achter een klein raam, als in een dierentuin
"In mijn eerste jaren waren hier meer klanten dan toeristen, nu zijn het allemaal toeristen," aldus Nayra Green.
Gebruikt in marketing
Toeristen, iedereen op de Wallen heeft het over toeristen, blijkt uit gesprekken die Het Parool en AT5 de afgelopen maanden hebben gevoerd met mensen die hier werken als prostituee, exploitant, belangenbehartiger of hulpverlener of die hier wonen, gewoon als Amsterdammer.
Toeristen hebben het gebied overgenomen en zullen het niet meer teruggeven. Dit jaar trekt de stad zo'n twintig miljoen bezoekers uit binnen- en buitenland. Een groot deel hiervan gaat naar de Wallen, misschien wel de grootste toeristenattractie van Amsterdam, ook al omdat de stad the red light district jarenlang heeft gebruikt in haar marketing.
Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat raamprostitutie in de historische binnenstad ter discussie staat. Lang waren de Wallen een vanzelfsprekendheid en hoorde prostitutie net zo bij Amsterdam als de Westertoren en de Dam. Sterker: veel Amsterdammers waren er trots op dat het in hun stad allemaal open en bloot kon.
Dat verandert. Bijna tachtig procent van de Amsterdammers vermijdt de historische binnenstad.
Eigen surpriseparty
In de politiek is raamprostitutie ook onderwerp van debat. De twee grootste partijen in de gemeenteraad, GroenLinks en D66, willen ook op andere plekken in de stad ramen openen, om sekswerkers een veilig alternatief te bieden, ver weg van de toeristenstromen.
Toeristen hebben de Wallen overgenomen en zullen het niet meer teruggeven
Burgemeester Femke Halsema broedt op plannen om de binnenstad terug te veroveren op toeristen. Daarbij kijkt ze ook naar prostitutie en hierbij gelden wat haar betreft geen taboes.
Het zou een historische breuk zijn.
Op de Wallen is iets geks aan de hand: hoe drukker het is op straat, hoe rustiger het is in de peeskamers. "Met een joelende menigte voor de deur durven klanten niet meer naar binnen," zegt Masten Stavast van Agapi, een bedrijf dat 27 kamers op de Wallen verhuurt aan prostituees. "Vroeger gingen mensen met pakken geld naar huis, dat is nu niet meer het geval."
Tijdens een van de rondgangen door het gebied is duidelijk wat Stavast bedoelt. Een klant verlaat een peeskamer en staat, als hij buiten komt, oog in oog met de mensenmassa die zich door de nauwe steeg perst. Het is alsof hij zijn eigen surpriseparty binnenloopt: gejoel, geklap, telefoontjes gaan de lucht in.
Green verdient minder dan een paar jaar geleden, zegt ze. Volgens Stavast is het vooral overdag een drama. Dan is nog maar een kwart van zijn ramen bezet. "Over de gehele dag genomen is de bezetting 60 tot 65 procent. Vroeger haalde ik 90 procent."
Op de Wallen is iets geks aan de hand: hoe drukker het is op straat, hoe rustiger het is in de peeskamers
Wat nu? Amsterdam kan toeristen niet tegenhouden bij de stadsgrens. De bruggen naar de Wallen kunnen niet zomaar omhoog.
Zou het helpen als prostitutie een andere plek in de stad krijgt, waardoor de grootste toeristentrekker van de Wallen verdwijnt? Oud-hoofdcommissaris Joop van Riessen opende het debat. In deze krant pleitte hij al voor een einde aan prostitutie op de Wallen.
De functie van hoerenbuurt voor zeelieden is allang vervaagd, zei hij. Nu trekken hordes joelende toeristen langs Oost-Europese vrouwen. "Het is mensonterend, een schandalige situatie."
Amsterdammers zijn zo ver nog niet, blijkt uit onderzoek van OIS. Iets meer dan de helft vindt de Wallen de meest logische plek voor prostitutie, al denkt tachtig procent wel dat verplaatsing van de ramen zal leiden tot minder drukte in de historische binnenstad.
Betalen om wijk in te komen
Proud, de belangenbehartiger van sekswerkers, is geen voorstander van verplaatsing van raamprostitutie. "Als ik achter de ramen zou zitten, zou ik voor de Wallen kiezen," zegt Velvet December van Proud, zelf werkzaam in de escort. "Daar is veel sociale controle. Maar je moet het wel willen en durven, daarom zitten er zoveel buitenlandse vrouwen."
De functie van hoerenbuurt voor zeelieden is allang vervaagd, zei hij. Nu trekken hordes joelende toeristen langs Oost-Europese vrouwen
December vindt het prima als raamprostitutie ook op andere plekken in de stad mogelijk is, maar dan als aanvulling op de Wallen, niet als vervanger. "Amsterdam heeft juist meer ramen nodig. De afgelopen jaren zijn veel ramen gesloten en daardoor zijn sekswerkers uit het zicht verdwenen. Die werken nu thuis."
Wat raamprostitutie volgens Proud echt nodig heeft, is vernieuwing. Niet alleen de drukte zorgt voor minder inkomsten, ook internet. Veel vrouwen werven klanten via de computer, maar prostituees achter de ramen mogen dit niet doen. "Het zou mooi zijn als sekswerkers op internet kunnen adverteren, een webcam mogen gebruiken en ook klanten die ze zo binnenhalen, op een veilige plek mogen ontvangen," zegt December.
Ook wat Nayra Green betreft blijft prostitutie een onderdeel van de Wallen. "Maar dit gebied moet wel veranderen," zegt ze. "Wij betalen toch ook belasting? De gemeente zou meer moeten doen aan handhaving en geen grote groepen meer toestaan in dit gebied. Ik denk dat veel toeristen wegblijven als ze moeten betalen om de Wallen op te mogen."
"Als ze deze buurt mooier maken, is er hoop. Als alles blijft zoals het nu is, is er geen toekomst meer voor prostitutie op de Wallen."
Dit is de eerste aflevering van een driedelige serie over de toekomst van raamprostitutie op de Wallen, een samenwerking van Het Parool en AT5. Volgende week: misstanden op de Wallen.
Het zou mooi zijn als sekswerkers op internet kunnen adverteren, een webcam mogen
Zigzagbeleid
Het is een veelgehoord argument: prostitutie op de Wallen is een historisch feit en hoort daarom bij Amsterdam. Klopt dit ook? Ja, zegt Peter-Paul de Baar, historicus en auteur van een boek over de Wallen. "Prostitutie is hier ontstaan vanwege de haven."
In eerste instantie waren de Wallen een kloosterbuurt, wat terug te vinden is in straatnamen als Monnikenstraat en Bloedstraat. Later woonden hier de rijke burgers van de stad, bijvoorbeeld in de Lange Niezel.
"Gaandeweg werd prostitutie een belangrijke factor in de buurt," zegt De Baar. "In de zestiende en zeventiende eeuw ontstonden danshuizen, waar ook dames van plezier waren. Na een paar dansjes en drankjes mochten de mannen naar een kamertje achteraf."
Daarna kwamen de bordelen, veelal chique zaken. "Daar lieten buitenlandse vorsten zich graag rondleiden." Vanaf de twintigste eeuw verspreidde prostitutie zich naar de steegjes.
De overheid voerde, door de jaren heen, een zigzagbeleid als het gaat om prostitutie. In de middeleeuwen was er nog sprake van een gemeentebordeel in de Pijlsteeg.
Maar na de Alteratie in 1578 mocht dat niet meer van de protestanten. "De dominee vond dat prostitutie niet meer kon, maar het gemeentebestuur zag de kansen voor de handel en zette in op een gedoogbeleid."
Volgens De Baar is het nog niet eerder voorgekomen dat prostitutie in het gebied zo intensief ter discussie stond als nu. "Het is een nieuwe trend, ik ben benieuwd hoe dit afloopt."