Ghislaine Plag: 'Als veel mensen A zeggen, ga ik over B nadenken'

Voordat het gesprek begint, wil Ghislaine Plag (42) eerst een beetje make-up van haar gezicht verwijderen. Visagie hoort erbij als er wordt gefotografeerd, maar verder heeft ze er een broertje dood aan. In de radiostudio is het niet nodig.

Ja, er hangen webcams, maar eigenlijk vergeet ze die onmiddellijk als haar programma Spraakmakers (KRO-NCRV), dagelijks om half tien op NPO Radio 1, begint. "Het is eerder dat ik soms van de redactie een mailtje krijg dat ik mijn gezichtsuitdrukkingen onder controle moet houden als ik niet zo te spreken ben over wat er wordt gezegd."

Tot 2014 werkte Plag ook voor televisie; ze presenteerde Netwerk, Rondom Tien en Debat Op 2. Uiteindelijk bleef de radio, waar ze ooit bij RTV Rijnmond mee begon, lonken.

"Toen ik nog bij televisie werkte, deed ik af en toe invalwerk bij NPO Radio 2. Die dagen kwam ik zo vol energie thuis dat het mijn vriend begon op te vallen. Toen heb ik mijn baas gevraagd of ik meer invalwerk kon doen, maar hij had al andere plannen. De Radio 1-programmering ging op de schop en hij wilde dat ik terugkwam. Dat was voor mij een signaal dat het zo moest zijn."

Sindsdien is Plag (opnieuw) een vast gezicht in de ochtend van Radio 1. Dagelijks luisteren er, over de twee uur dat haar programma duurt, voortdurend zo'n 240.000 mensen. Begin dit jaar veranderde De Ochtend in Spraakmakers, waarbij er meer ruimte is voor 'gewone' mensen uit het vak - in thema's economie, onderwijs, zorg en justitie - om zich te mengen in discussies.

Dagelijks schuift ook een stamgast aan, die Plag twee uur lang bijstaat in haar talkshow. Het toonaangevende Mediaforum, waarin in een half uur tijd actuele mediazaken worden besproken met een roulerend panel, is gebleven.

Hoe bevalt Spraakmakers?
"Het is heel leuk. We hóópten natuurlijk dat de vaste spraakmakers inspirerende gasten zouden zijn, en dat is tot nu toe ook gebleken. Ik heb met iedereen wel een goede klik. Het zijn veelal frisse denkers."

"Deze week hadden we gynaecoloog Bertho Nieboer. Het is verfrissend als iemand - ook tijdens het Mediaforum - vragen stelt uit een andere invalshoek dan wij journalisten doen. Dat is heel zinvol, omdat het kan dienen als een spiegel."

Was het nodig dat er iets veranderde?
"Ik vond dat het Mediaforum een nieuwe impuls nodig had. Al heb je een aantal jaren heel leuk gewerkt met een bepaalde groep mensen, op enig moment is het tijd voor nieuwe gezichten en nieuwe stemmen. Vicehoofdredacteur Casper Sikkema, AD-recensent Angela de Jong, Sanne Groot Koerkamp, hoofdredacteur van Quest, en Tom-Jan Meeus, politiek duider van NRC, zijn een paar van die gezichten."

Hoe voorkomt u dat u vervalt in de dagelijkse mediarelletjes en -hypes?
"Het is een spanningsveld waarin je balanceert; het programma moet ook interessant en beluisterbaar zijn voor mensen die helemaal niet into journalistiek zijn. We behandelen vaak onderwerpen als nepnieuws, de nieuwsbubbel van Facebook of het teruglopende aantal mensen dat lineair tv kijkt, maar soms krijgt een actuele kwestie voorrang - zoals het succes van De Luizenmoeder."

"Er wordt door onze redactie uitvoerig voorgesproken met de gasten. Daarin wordt ook besproken welke onderwerpen zij belangrijk vinden. Dat doen we al jaren, we willen het programma met zijn allen maken."

"In de basis behandel ik nooit een onderwerp om het effect dat dat mogelijk kan hebben. Als mensen aan tafel het grondig met elkaar oneens zijn, is dat prima, en kan daar ook spannende radio uit voortkomen, maar het is nooit het doel om alleen te provoceren."

De bezuinigingen op de NPO zijn een terugkerend thema in uw programma. Merkt u dat het water de NPO aan de lippen staat - zoals NPO-voorzitter Shula Rijxman dat ongeveer verwoordde in haar nieuwjaarstoespraak?
"Ik vind het lastig daarover te oordelen. Als ik even over de radio spreek: we werken ontzettend hard en ieder jaar krijg je te horen dat het met minder middelen moet en zie je waardevolle collega's verdwijnen."

"Tegelijkertijd maken we podcasts, zijn we steeds actiever op sociale media, schrijven we artikelen over wat er in het programma gebeurt. We proberen de hele dag aanwezig te zijn in het leven van de luisteraars. Dat is heel belangrijk in deze tijd, maar soms denk ik wel eens: waar moet het in godsnaam vandaan komen?"

"Over televisie vind ik het lastig oordelen, maar bij radio - die toch al een rela­tief goedkope tak van sport is - zou ik niet weten waar je nog kunt bezuinigen."

Plag lacht. "Al hadden we bij RTV Rijnmond nóg minder middelen. Als je Hilversum afzet tegen de regionale omroepen, is het ook weer geen vergelijk."

Bent u in uw programma bewust terughoudend met eigen meningen?
"Ik werk natuurlijk bij de publieke omroep, maar als we het over de bezuinigingen bij de NPO hebben, heb ik een rol als presentator en niet als verlengstuk van de publieke omroep."

"In zijn algemeenheid ben ik de aangever. Ik kijk naar wat we aan meningen aan tafel hebben zitten en pas mijn rol daarop aan. Heel af en toe kan ik mezelf heel boos maken over iets, maar ik vind het mijn voornaamste rol om, als er alleen maar voorstanders zijn, tegenstander te zijn."

"Het zit een beetje in de aard van dit beestje dat als veel mensen A zeggen, ik automatisch over B ga nadenken. Ik heb zelden meteen mijn mening klaar. Toen ik nog voor tv werkte, heb ik ook een jaar in het forum gezeten. Dat vond ik best lastig. Ik was waarschijnlijk veel te genuanceerd voor het forum."

Dat is voor veel mensen synoniem voor 'saai'.
"Op de één of andere manier zijn wij als landje even alle nuance kwijt. Kijk naar De luizenmoeder. Het is onvoorstelbaar: de derde aflevering had 3,5 miljoen kijkers. Een programma is in Nederland vaak óf fantastisch óf verschrikkelijk."

"De Luizenmoeder is inmiddels bijna kapot gehypet. Het is echt een bijzondere gewaarwording hoe we daar met zijn allen op zijn gedoken. Dat is een interessante dynamiek om te bespreken in het forum. Wat zegt zoiets over ons?"

Heeft u daar een antwoord op?
"In de samenleving van nu is veel gericht op oordelen. Niet om Spraakmakers weer te pluggen, maar we proberen in het eerste deel van het programma inmiddels meer uit ervaring te praten dan vanuit een mening. We hebben een panel van 400 mensen die daadwerkelijk in een branche werken en vragen hun om met een bepaald gewicht hun oordeel te geven."

"Die ervaring ontbreekt weleens, denk ik. Het moet allemaal in uitersten. We horen steeds vaker van luisteraars dat zij niet zo extreem in de wedstrijd zitten als de geluiden die wel in de media te horen zijn."

"Ik heb wel de hoop dat we langzaam teruggaan naar iets meer nuance. Dan vlieg je misschien niet direct uit de bocht als je tijdens het autorijden naar de radio luistert, maar dan heb je wel een betere afspiegeling van de samenleving."

Over die afspiegeling gesproken: deelt u, als Rotterdamse, de mening dat veel discussies in de media Amsterdamse grachtengordel­discussies zijn?
"Ik was al bang dat deze vraag ging komen. Hoe ga ik dit in Het Parool verwoorden? Ik was er best trots op dat ik, na jarenlang RTV Rijnmond, bij Radio 1 mocht gaan werken. Het voelde toch alsof ik een tegenhanger kon zijn tegen het Hilversumse."

"Op onze redactie werken we met redacteuren uit het hele land, maar op zender... Kijk naar een gemiddelde talkshow: er zitten veel Amsterdammers en er worden zaken besproken die niet overal spelen. Ik ben dan blij als, zoals afgelopen week, Martha Riemsma (hoofdredactrice Tubantia, red.) aanschuift bij ons. Het is niet niks om voor een half uurtje vanuit Enschede naar Hilversum te rijden. Dat is een praktisch deel van het probleem."

"Ik vind het belangrijk dat mensen naar Radio 1 luisteren en het programma vertrouwen. Je bent een landelijke zender en dat moet je uitstralen. We werken hard om een zo breed mogelijk publiek te vertegenwoordigen."

"Als mensen dan bij hoog en laag blijven volhouden dat het een elitaire bende is, moet je echter op een gegeven moment een streep trekken. Er zijn altijd mensen die bepaalde dingen willen zien - dan hebben we WNL-hoofdredacteur Bert Huisjes en voormalig Telegraaf-adjunct Jan-Kees Emmer te gast en worden we alsnog een linkse staatszender genoemd."

Hoe stond u in uw tijd bij RTV Rijnmond in contact met de luisteraar?
"Dat was veel directer. Bij Rijnmond kwamen mensen nog wel eens aan de balie verhaal halen als we het in ons hoofd hadden gehaald een bepaald verhaal te brengen. Of op straat riep iemand 'Hé Plag, wat heb je nu weer gezegd?'"

"Ik vond dat fijn. In Hilversum is dat weleens lastig. Onze studio's verhuizen naar het nieuwe Radiohuis; daar zit gelukkig een raam in de studio. Tot nu toe maakten we het programma in een studio zonder daglicht, zonder mensen die voorbij wandelen. Dat je bij het oplezen van het weerbericht denkt: hopelijk klopt het."

Het DWDD-zomerslot komt vrij. Vraagt u zich dan af of dat iets voor u is? Uw Radio 1-collega Willemijn Veenhoven zou een van de kandidaten zijn voor die tv-tijd.
"Nee, echt niet. Ik denk weleens: hadden wij bij de radio ook maar een zomerslot. Dat wel, haha. De radio gaat 52 weken per jaar door. Ook toen we op de achtergrond bezig waren met de vernieuwingen in Spraakmakers, maakten we gewoon dagelijks een uitzending."

"Er is geen moment dat we even afstand kunnen nemen. Het zou voor alle collega's en mijzelf best eens lekker zijn even op adem te komen en een fris vizier te krijgen."

Een klassieke radio-versus-televisiediscussie.
"Een beetje wel, hè. Toen ik van televisie terug naar de radio ging, zagen veel mensen dat als degradatie. Dat werkt voor mij absoluut niet zo. Radio heeft minder impact, maar het werk is zeker niet minder. Het idee van die gesprekken aan een tafel is ongeveer wat ik nu doe."

"Ik heb altijd het idee dat je op de radio nog net iets meer kunt bespreken dan op televisie, maar dat is gevoelsmatig. Je moet het puur hebben van het gesproken woord. Verder heb ik niks tegen televisie, hoor."

"Ik heb vorig jaar voor Brandpunt nog een profiel gemaakt van Astrid Holleeder. Zulke uitstapjes zou ik graag blijven maken, maar het is niet makkelijk zomaar even een maandje uit te stappen. Ik ben het gezicht van een programma, daar hoort een commitment naar de zender bij."