Direct naar artikelinhoud
Operarecensie

Oedipe door De Nationale Opera: voltreffer na voltreffer

Bij De Nationale Opera is Oedipe, de enige opera van Roemeen George Enescu, deze maand nog zes keer te zien en te horen. Het is een memorabel stuk.

Oedipe is de enige opera van de Roemeense componist George Enescu. Beeld DNO 2018

De geschiedenis der kunsten is onrechtvaardig. Terwijl de ene fluim instant roem ten deel valt met muziek die het aanhoren amper waard is, schrijft iemand anders, een genie, meer dan twintig jaar aan een indrukwekkende opera die vervolgens vrijwel nooit wordt opgevoerd.

Wie die fluim is, mag u zelf invullen, maar dat genie was de Roemeen George Enescu op wiens muzikale begaafdheid geen maat zat. Oedipe heet zijn enige opera. Bij De Nationale Opera is het stuk deze maand nog zes keer te zien en te horen, in een productie die in 2011 voor de Brusselse Munt werd gemaakt door Àlex Ollé en Valentina Carrasco van La Fura dels Baus.

De muziek wordt met brandende liefde en grote zorgvuldigheid gespeeld door het Nederlands Philharmonisch Orkest onder leiding van Marc Albrecht en schitterend gezongen door het Koor van DNO, dat een grote rol heeft.

Moord
De veeleisende titelpartij wordt uitstekend gezongen door de Deense bas-bariton Johan Reuter als Oedipus, die zijn vader Laïus vermoordt en met zijn moeder Jocaste trouwt, de sfinx verslaat en daarmee de stad Thebe redt, maar vervolgens eigenhandig zijn ogen uitsteekt als hij na de zelfmoord van zijn moeder beseft wat hij gedaan heeft.

In de slotakte ziet Oedipus dat hij onschuldig is, en slechts een speelbal van het lot was, waarna hij zich, begeleid door etherische muziek, in het eeuwige licht begeeft.

Het eerste scènebeeld is meteen een voltreffer. Op de voorhang zijn figuren op een maniëristische fries van een tempel te zien en als het doek opgaat wordt die afbeelding exact weerspiegeld door het koor, dat als een majestueus tableau vivant in terracottakleuren op een vier ver­diepingen hoge stellage staat, bijna zo hoog en breed als het proscenium. Je weet niet wat je ziet.

Betoverende kracht
De aardekleuren die de sfeer van de enscenering bepalen, sluiten heel mooi aan bij het donkere coloriet dat Enescu in zijn muziek etaleert. Die muziek zou je als een intrigerende, zeer persoonlijke mix van Bartók en Wagner kunnen typeren, die met veel betoverende kracht in de opera wordt ingezet. Lage fagotten en lage strijkers zijn vaak de katalysatoren van de voortgang. 

Enescu's rijke polyfonie zorgt vaak voor dichte texturen, waarin veel meer te ontdekken valt dan na één keer horen mogelijk is. Maar er zijn ook volop momenten waarop het orkest in kamermuzikale groepjes speelt en het orkestweefsel volkomen open ligt. De melodieën, zowel voor de solo-instrumenten als voor de zangers, hebben iets stugs, maar ook dat is kenmerkend voor het zeer persoonlijke idioom van Enescu.

De melodieën hebben iets stugs, kenmerkend voor Enescu's idioom

De regie volgt de muziek in al haar kleurschakeringen en biedt naast het openingsbeeld nog meer memora­bele taferelen, zoals in akte twee de psychiaterscanapé (Freuds Oedipuscomplex, geinig) waarop Oedipe zich beklaagt tegen zijn stiefmoeder Merope, gehuld in een witte doktersjas en gewapend met pen en clipboard. 

Mooi is ook de opkomst van Jocaste, als een filmster uit de fifties, door een haag van kinderen, of anders wel de sfinx (fraai gezongen door Violeta Urmana), vaak afgebeeld en beschreven als een leeuwin met vleugels, half vrouw, half dier, maar hier een angstaanjagend uitgelichte pilote van een gevechtsvliegtuig uit de Tweede Wereldoorlog. 

Ook memorabel is de slotakte, waarin Oedipe na een spectaculair zielzuiverend bad van licht en water naar twee geopende deuren loopt, om te worden opgenomen in de eeuwigheid. Een sterke zonnebril is daar geen overbodige luxe.

Opera Oedipe
Door De Nationale Opera
Met NedPho en Koor van DNO o.l.v. Marc Albrecht
Gehoord 6/12, Nationale Opera & Ballet
Nog te horen 9, 12, 15, 18, 21, 25/12