Hoe Breekjaar zoekende tieners de weg wijst

Als ouder kun je met je handen in het haar zitten over je kind. Misschien is je zoon al 18 en had hij zelfstandig kunnen zijn, maar het lukt allemaal niet zo goed. De studie was niet de juiste keuze, op kamers gaan was doodeng. Hij komt weer thuis wonen en je weet niet meer hoe je die eens zo levenslustige zoon weer vooruit kunt helpen.

Maar als tiener, zo op de grens van volwassenheid, kun je ook behoorlijk met je handen in het haar zitten. De gekozen opleiding viel tegen, de vrienden die je hoopte te maken waren er niet. School blijkt hoe dan ook niet helemaal je ding. Je hebt misschien iets meer geblowd dan goed voor je is, of langer gegamed dan echt verstandig.

Voor dit soort situaties is er Breekjaar, een tussenjaar: niet alleen voor de leuk, maar vooral als nuttige manier om erachter te komen wie je bent en wat je wilt. Vijf jaar bestaat het nu, en het groeit als een gek.

Eén van de oprichters is ervaringsdeskundige Anke van Donkersgoed (31). Ze moest het roer omgooien na te zijn vastgelopen - niet tijdens, maar na haar studie. "Ik had zo'n brede studie gedaan, Communicatie- en informatiewetenschappen, ik wist niet welke kant ik op wilde." Ze had achtereenvolgens vijf verschillende kantoorbanen. Geen ervan vond ze geslaagd.

"Het trok me helemaal leeg. Na minder dan een jaar jaar zat ik overspannen bij mijn ouders thuis in Drenthe: flauwgevallen op mijn werk." Op haar 25ste richtte ze samen met drie anderen Breekjaar op.

Eigen weg zoeken
Van Donkersgoed moest zelf uit het gat leren klimmen, ging in therapie, zocht haar eigen weg. Maar eigenlijk vond ze dat raar. "Waarom leer je op school niet jezelf te bevragen? Waarom helpt niemand je uit te zoeken wat je leuk vindt en waar je goed in bent? Zolang het onderwijs niet toereikend is om jongeren te helpen, moet er een tussenjaar komen dat jongeren ondersteunt. Anders zie je mensen die tot hun 50ste dingen doen waar ze geen plezier in hebben en dan in een crisis belanden."

Breekjaar begon in 2013 in Utrecht en bestaat sinds vier jaar ook in Amsterdam. Meer dan vijfhonderd jongeren hebben al meegedaan. Een Breekjaar begint met een Breekochtend, om kennis te maken. Wie dan nog steeds enthousiast is, kan zich opgeven voor een intake.

Bij de intake wordt beoordeeld of het een goed idee is om mee te doen. Het komt namelijk wel eens voor dat jongeren zich opgeven die zoveel op hun bord hebben, dat ze bij Breekjaar niet echt kunnen helpen. "Soms zijn jongeren zo drugsverslaafd dat we ze doorverwijzen naar een kliniek," zegt Van Donkersgoed. Maar dat komt zelden voor.

Op 'de Krelis', het honk in de Krelis Louwenstraat in ­Amsterdam-West waar de 'Breekers' twee dagen per week samenkomen, krijgen de jongeren onder begeleiding van drie coaches workshops en doen ze activiteiten. In het eerste blok leren ze zichzelf kennen, daarna duiken ze in de relatie tussen zichzelf en de ander.

Er zijn buitenweken en 'doe iets voor een ander'-weken. Ook gaan de jongeren zes weken op reis, vrijwilligerswerk doen in Ghana of rondtrekken in Lapland. Allemaal voor de persoonlijke ontwikkeling. Samen organiseren ze ook nog een festival.

Wildcards
Maar Breekjaar is niet gratis. 8970 euro kost het jaar met workshops, excursies en reizen. Van Donkersgoed erkent dat het prijzig is. "Maar voor jongeren met minder geld hebben we Wildcards, waarbij het bedrag wordt gesub­sidieerd door het VSBfonds."

Bovendien moeten deelnemers het gros zelf bij elkaar verdienen. Dat lukt ze niet allemaal volledig, maar de opzet van twee dagen Breekjaar en drie dagen werken maakt het wel haalbaar om 500 euro per maand af te dragen. De rest moet door ouders worden betaald, al doen ze dat vaak graag, in de hoop hun kind uit de impasse te helpen.

De cijfers over Breekjaar, die het zelf verzamelde, zijn ook florissant. Na dat intensieve tussenjaar blijkt 87 procent op de juiste studie terecht te zijn gekomen, ook na drie jaar nog. 65 procent zegt makkelijker keuzes te maken. Jongeren geven hun leven een 5,8 voor ze aan Breekjaar beginnen en een 7,7 tijdens het jaar. Na die tijd is het met 7,6 nog steeds een ruime voldoende.

Aangemoedigd door de successen heeft de organisatie ook een plan ingediend voor de invulling van de door het kabinet voorgestelde maatschappelijke diensttijd. Sinds twee jaar organiseert ze bovendien ouderprogramma's met zes workshops, omdat ouders net zo goed als hun ­kinderen steun kunnen gebruiken.

Van Donkersgoed: "We leven in een maatschappij waar de druk en de stress hoog zijn. Als ouders in de paniekstand blijven staan, hebben hun kinderen daar ook niets aan."

Breekjaar kan ook in een half jaar worden gedaan. Het halfjaarprogramma begint eind januari 2019.

Kim Salem (17), doet nu het Breekjaar in Amsterdam en werkt als UberEatsbezorger.
"Ik deed een mbo-opleiding, maar vond het niks. Tijdens een avond googelen vond ik 'Breekjaar, avontuurlijk tussenjaar'. Omdat ik het niet kon betalen, heb ik meteen gevraagd naar de Wildcard. We zitten met dertig mensen in een groep. De jongste is 16, de oudste 21. Het is een beetje alsof we een familie zijn, heel hecht."

"Het is geen therapie, maar heeft wel een therapeutische werking. Ik ben veel opener en sta sterker in mijn schoenen. De eerste dag was iedereen al in tranen door die opdrachten, die diep gaan. Niemand doet moeilijk over af en toe een breakdown. Omdat ik nog leerplichtig was na mijn vmbo-t diploma, moest ik vrijstelling krijgen van de leerplichtambtenaar. Maar hij vond Breekjaar meteen een goed idee."

Tosca (21 jaar), deed Breekjaar in Amsterdam, doet nu een opleiding theaterproductie.
"Ik had er een jaar fotografiestudie opzitten en wist niet meer zo goed wat ik wilde. Met een groep mensen die ook niet goed weten wat ze willen, ga je uitzoeken waar dat aan ligt. Je wordt geconfronteerd met jezelf en met anderen uit de groep."

"Iedereen moest eerst erg aan elkaar wennen, maar na een tijdje werden we een hechte groep. We kregen lessen over vitaliteit en voeding - wat is het effect op je leven als je je voeding aanpast - en deden veel aan sport. Maar we leerden ook bepaalde patronen herkennen in ons leven en onderzochten hoe we die konden doorbreken. En dat je meer opties hebt dan studeren aan hbo of universiteit. Je kunt ook gaan werken of een mbo-opleiding doen."

"Jongeren worden gedwongen om snel een keuze te maken na de middelbare school. Breekjaar geeft je de kans om daar de tijd voor te nemen. Elke maand heb ik 500 euro betaald, verdiend met mijn baantje bij Blijburg aan Zee."

Tijn Vroom (19 jaar), deed Breekjaar in Amsterdam en werkt nu bij Albert Heijn.
"Ik heb best een rugzakje. Ik kwam net uit een verslavingskliniek. Ik had een game- en schermverslaving. In het ­begin was het moeilijk om dat te vertellen. Ik had één van de heftigste verhalen in de groep. Toen ik nog verslaafd was, was ik depressief en zat continu op mijn kamer. Tien weken heb ik intern in een kliniek gezeten."

"Tijdens Breekjaar zeiden mensen al: er is echt iets aan hem veranderd. Hij is vrolijker, kan lachen, durft te praten over wat er aan de hand is. Als kind ben ik heftig gepest. Ik heb epilepsie en autisme, daardoor was ik een makkelijk doelwit. Ik had weinig vrienden, was veel op mezelf. Tijdens Breekjaar heb ik dertig vrienden gemaakt, veel over mezelf geleerd en over welke richting ik op wil. Ik ben nu aan het ontdekken welke opleiding ik wil gaan doen. Ik ga geen opleiding starten waarvan ik niet weet of ik hem wil afronden."

Mirjam (59), moeder van een oud-deelnemer van Breekjaar Utrecht.
"Bij bijna alle Breekers waren het de ouders die de stimulans waren. Onze zoon kwam er zelf mee. Na zijn vwo was hij vastgelopen. Hij had een jaar in Amsterdam gestudeerd, was meteen op zichzelf gaan wonen. Maar het was te zwaar, hij is helemaal opgebrand, was moe en depressief. Hij moest bijkomen en kwam weer thuis wonen. Het was een lastige tijd. Voor hem, maar ook voor ons, want we wisten niet goed wat we voor hem konden betekenen."

"Breekjaar klonk meteen aantrekkelijk. We hebben ons ook opgegeven voor het ouderprogramma. Het was heel leuk om te doen. Je leert in korte tijd veel over jezelf. Ik was wel overdonderd door hoeveel ouders zelf een kluif op hun bord hadden liggen, zoals scheidingen of ziekte. Die dachten: nu kan Breekjaar de problemen van mijn kind oplossen."

"Die twee dagen Breekjaar per week waren emotioneel intensief voor onze zoon. 31 jongeren die elke ochtend vertelden hoe het met ze gaat. Dan ben je na een tijdje wel verzadigd. Hij studeert nu in Wageningen. Dat heeft hij zelf uitgevogeld. Maar het blijft best spannend. Ik had het zelf ook wel willen doen toen ik jong was. Uiteindelijk hebben we allemaal een positief gevoel eraan overgehouden."