Direct naar artikelinhoud

Donkere wolken hangen boven gemeentefinanciën in nieuwe jaar

Voor het Amsterdamse stadsbestuur breekt een belangrijk jaar aan, waarin het moet laten zien wat het waard is. Naderend financieel onheil dreigt 'de nieuwe lente' te verpesten.

en
De vier coalitiepartijen moeten op zoek naar extra geld om hun ambities te kunnen betalenBeeld ANP

"Dit wordt de meest uitdagende voorjaarsnota sinds ik wethouder ben." Udo Kock, wethouder Financiën, was vlak voor kerst duidelijk tegen de gemeenteraad: ondanks de economische voorspoed hangen er donkere wolken boven de gemeentefinanciën. Dat maakt de voorjaars­nota, waarin het gemeentebestuur de financiële plannen voor de komende tijd presenteert, een lastige klus.

En er staat wat op het spel. In 2018 is de coalitie van GroenLinks, D66, PvdA en SP gevormd en de inwerkperiode is achter de rug; dit jaar moet het linkse bestuur laten zien wat het waard is. Of, zoals Reinier van Dantzig, fractieleider van D66 het zegt: 2019 zal de coalitie definiëren.

Economische groei
Maar naderend financieel onheil maakt het er niet makkelijker op. De vier coalitiepartijen zullen de komende jaren opnieuw moeten onderhandelen over de stadsfinanciën, bevestigen de fractieleiders. "We moeten weer om de tafel met elkaar," zegt fractievoorzitter Femke Roosma van GroenLinks. SP-voorman Erik Flentge: "Politiek gezien zal het spannend worden, want iedereen heeft een ander idee over de invulling van de bezuinigingen."

Vorig jaar was er nog weinig aan de hand. Amsterdam zou vooral profiteren van de wereldwijde groei van de economie. Ook de ambtelijke organisatie was positief. Daardoor lagen er nauwelijks bezuinigingsvoorstellen klaar waar de onderhandelende partijen uit konden kiezen, vooruitlopend op mindere tijden.

De rek was er ook wel een beetje uit, was de gedachte. Sinds 2010 bezuinigde de hoofdstad onafgebroken op de eigen organisatie, voor honderden miljoenen euro's. Deze coalitie beloofde daarom slechts 15 miljoen euro te bezuinigen, peanuts in vergelijking met de andere jaren. "De wereld zag er anders uit," zegt een van de coalitieonderhandelaars.

Minder geld van het rijk
Vooralsnog profiteert Amsterdam van het economische klimaat. De belastinginkomsten zijn stukken hoger en het aantal bijstandsuitkeringen neemt af door de toegenomen werkgelegenheid. Maar door een samenloop van omstandigheden zal de economische groei de komende jaren matigen, waarschuwen diverse economen. De beurzen nemen al een voorschot op mindere tijden, vooral veroorzaakt door internationale spanningen.

Daar komt nog een aantal tegenvallers bij, die grotendeels buiten de macht liggen van het stadhuis. Zo keert het rijk de komende jaren tot 111 miljoen euro minder uit aan Amsterdam dan voorheen. Dit komt door de moeite die de ministeries hebben met het uitgeven van de budgetten - en wat dorpen en steden krijgen toebedeeld, is rechtstreeks gekoppeld aan wat er in Den Haag werkelijk wordt uitgegeven.  

"Het is wrang dat de landelijke overheid te weinig uitgeeft, en dat gemeenten daardoor moeten bezuinigen," zegt Van Dantzig.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten waarschuwde al dat dit tot fors lagere rijksuit­keringen zal leiden. Daarnaast weet Amsterdam in de toekomst niet langer op voorhand in hoeverre het wordt gecompenseerd voor de btw die het moet afdragen. Kock heeft tot 55 miljoen euro opzij gezet om deze tegenvaller op te vangen, maar dat zal niet genoeg zijn.

Financiële knoop
Een ander probleem zit bij de specialistische jeugdhulp, die 30 miljoen euro duurder uitvalt dan voorzien. Ook de kosten voor dagbesteding en 'hulp bij het huishouden' lopen dit jaar met miljoenen euro's uit de pas.

En dan is er nog een financiële knoop die de stad wel zelf veroorzaakt heeft. Oevers en kademuren zijn jarenlang verwaarloosd en lijden  onder het toenemende verkeer. Sinds de jaren negentig worden ze alleen nog opgeknapt als er zichtbare schade door verzakkingen ontstaat.

Renovatie van slechte kades kan zomaar een astronomische 2 miljard euro gaan kosten

Vaste fondsen ontbreken om de ruim 400 kilometer kade structureel te onderhouden. Binnen de coalitie wordt er rekening mee gehouden dat het astronomische bedrag van 2 miljard euro nodig is om de eeuwenoude bouwwerken tot gewenst niveau te renoveren.

Dat bedrag wordt via langlopende financieringen bij de bank bijeengebracht, maar de rentelasten zijn voor rekening van de gemeente.

Al met al moeten de politiek leiders van de vier coalitiepartijen op zoek naar extra geld om de ambities uit het coalitieakkoord te kunnen betalen. "Geld speelt dit jaar een buitengewone rol," zegt Sofyan Mbarki van de PvdA. "We moeten bijschaven."

Verduurzaming in het nauw
Hoewel de tegenstellingen minder groot zijn dan in de vorige coalitie tussen de ideologische tegenpolen SP en VVD, zal dat hoe dan ook voor dilemma's zorgen. Zo vindt GroenLinks dat de stadsschuld vanwege de lage rente best wat omhoog kan, terwijl D66 die beheersbaar wil houden.

En bij D66 speculeert men over de herinvoering van een eigen bijdrage voor mensen die gemeentelijke zorg nodig hebben, iets wat voor de SP onacceptabel zal zijn. "Ik zie niet voor me dat we gaan snijden in de zorg voor Amsterdammers," zegt Flentge.

Zo begint het jaar waarin de coalitiepartners hun ambities willen waarmaken, met moeilijke gesprekken. Op het spel staat de nieuwe lente die de linkse coalitie heeft beloofd. Amsterdam heeft, in de woorden van Van Dantzig, een 'onwaarschijnlijk bedrag' in de boeken staan voor verduurzaming, zoals het aardgasvrij maken van de stad. Zijn die plannen nog wel haalbaar?

Hoe zit het met de wens van de burgemeester om meer te handhaven en criminaliteit aan te pakken? Het schrappen van parkeerplaatsen zal dit jaar nog wel lukken, net als de bouw van duizenden woningen, maar blijft er nog wel geld over voor gesubsidieerde banen en de aanpak van armoede?

"We hadden het graag anders gezien," zegt Mbarki, "maar dit is de realiteit."

We hadden het graag anders gezien, maar dit is de realiteit

Voornemens voor 2019

- 1000 parkeerplaatsen weg.
- Plan voor nog eens 7000 tot 10.000 parkeerplekken weg tot 2025.
- Bouw van 7500 woningen.
- Aanpak overlast op de Wallen, gevolgd door toekomstvisie voor de historische binnenstad.
- Verbod vakantieverhuur in Haarlemmer­buurt, Kinkerbuurt en Wallen­gebied.
- Inkomensgrens minimaregelingen gaat omhoog naar 130 procent van het minimuminkomen.
- Aanpak jeugdoverlast.
- Betere handhaving en reiniging.
- Meer fietspaden en stallingen.
- Een lokaal klimaatakkoord.
- Aardgasvrije wijken.
- Banenplannen voor groepen die moeilijker aan werk komen.