Direct naar artikelinhoud

Een staatspilletje xtc: 'We kunnen opnieuw gidsland worden'

Een staatspilletje xtc in de smartshop, is dat een goed idee? GroenLinks pleit voor legalisatie: de drug is al alomtegenwoordig, en alcohol en tabak zijn gevaarlijker.

Een staatspilletje xtc: 'We kunnen opnieuw gidsland worden'
Beeld Getty Images

1. Hoe gevaarlijk is xtc?
"De kans op verslaving is bijna nihil," zegt emeritus hoogleraar verslavingszorg Wim van den Brink van het Amsterdam UMC, en ook de lichamelijke en geestelijke schade zijn gering.

Het middel wordt sinds midden jaren tachtig op steeds grotere schaal geslikt - er zijn tegenwoordig zo'n 390.000 jaarlijkse en zo'n 190.000 maandelijkse xtc-gebruikers - zonder dat er alarmbellen zijn afgegaan. Mensen die een pilletje slikken, richten lichaam en geest niet onomkeerbaar ten gronde, aldus Van den Brink.

Hij erkent dat er elk jaar zo'n vijf mensen overlijden met xtc-gebruik als meest waarschijnlijke doodsoorzaak. Overgevoeligheid voor MDMA, de werkzame stof in xtc, kan dat veroorzaken, maar die getallen zijn te klein om te spreken van een ernstig gevaar voor de volksgezondheid. En juist dat is de reden dat de overheid xtc verbiedt.

"Ik zie geen bezwaar als de overheid faciliteert dat Nederlanders vanaf 21 jaar op vertoon van een identiteitsbewijs een goed gecontroleerde xtc-pil kunnen kopen in een smartshop," zegt Van den Brink. "Dan weet iedere gebruiker precies wat en hoeveel hij slikt."

2. Toch kun je van één xtc-pilletje sterven, maar van één biertje niet.
"Daar lijkt het op," zegt Liesbeth Reneman, hoogleraar neuroradiologie van het Amsterdam UMC. Sommige mensen overlijden na één xtc-experiment.

"Waarschijnlijk omdat ze een genetische afwijking hebben of anderszins gevoeliger zijn, maar er bestaat geen test om vast te stellen wie die gevoeligheid heeft."

Daarom is Reneman tegen legalisering, en ook omdat het geheugen van jonge xtc-gebruikers op de kortere termijn iets achteruitgaat. "Dat kan het verschil maken tussen een mavo- of een vwo-advies," aldus Reneman.

Wie bier bij de discussie betrekt, begeeft zich echter op glad ijs. Want alcohol is een veel groter gevaar voor de volksgezondheid dan xtc. Hetzelfde geldt voor tabak, dat ook legaal is. Die stoffen zijn verslavender en mede daarom schadelijker dan xtc.

"Tabak zorgt in Nederland jaarlijks voor zo'n 20.000 doden en alcohol voor ongeveer 2000, al komt dat ook doordat meer mensen die middelen gebruiken" aldus Van den Brink. "Maar de wetenschappelijke logica voor de legale status van tabak en alcohol en de illegale status van xtc of lsd ontbreekt."

In samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) maakte Van den Brink een ranglijst van gevaarlijke genotsmiddelen (zie graphic). Tabak (plaats 3) en alcohol (plaats 4) staan veel hoger dan xtc (plaats 14). Xtc staat zelfs lager dan cannabis (plaats 12), een middel dat de overheid gedoogt.

3. Criminelen zullen wel geschrokken zijn van het plan van GroenLinks?
Als xtc legaal wordt, is dat slecht voor de handel. En die handel is erg lucratief, becijferde de Politieacademie in augustus. De verkoopwaarde van in Nederland geproduceerde xtc en amfetamine lag vorig jaar wereldwijd op ten minste 18,9 miljard euro, waarvan zeker 3 tot 5 miljard in de zakken van Nederlandse drugscriminelen is beland.

Bron: EU Addiction ResearchBeeld Jet de Nies

Maar de xtc-boeren zullen zich niet echt ongerust maken om het proefballonnetje van GroenLinks. Ongeveer 80 procent van de xtc, MDMA en amfetamine gaat naar het buitenland. 

Daar zijn de winstmarges per pil simpelweg groter: in Nederland kost een xtc-pilletje 3,50 euro, in het buitenland 11 euro, staat in het rapport van de Politieacademie. De productie zal dus niet bepaald stil komen te liggen, en daarmee zal de dumping van giftig drugsafval ook doorgaan.

Bovendien: de legale status van xtc is nog ver weg. "In 2016 liet D66 al eens weten dat mensen met drie xtc pillen op zak niet strafbaar moeten zijn," zegt criminoloog Ton Nabben van het Bonger Instituut (Universiteit van Amsterdam). "Daarna bleef het lang stil."

Ook was de reactie van CDA-minister Ferdinand Grapperhaus (Justitie) op het rapport van de Politieacademie precies zoals de overheid al jaren reageert: het is een schande en we moeten stevig optreden. 

"Het is een van de grootste prioriteiten om hier de komende jaren echt hard tegenin te gaan," aldus Grapperhaus. De andere coalitiepartijen - de VVD en ChristenUnie - staan op hetzelfde standpunt.

4. Heeft een zwaardere 'war on xtc' zin?
"Het repressieve drugsbeleid van de afgelopen jaren heeft volledig averechts gewerkt," zegt drugspreventiewerker Floor van Bakkum van Jellinek.

In 2016 liet D66 al eens weten dat mensen met drie xtc pillen op zak niet strafbaar moeten zijn

"De prijs van een xtc-pil is de laatste dertig jaar gedaald van 25 euro naar minder dan 5 euro. Steeds meer mensen zijn het middel gaan gebruiken en de kwaliteit is gestegen. Tien jaar geleden zat er gemiddeld 68 milligram MDMA in een pil, nu bijna 170 milligram. Daarom moeten we met open vizier kijken naar een nieuw en effectiever beleid. Ik pleit voor een nationale denktank."

Ook criminoloog Nabben ziet zo'n herijking van het xtc-beleid wel zitten. "Nederland was gidsland door het gedogen van cannabis, maar is daarin voorbijgestreefd door landen als Uruguay, de VS en Luxemburg. Daar is wiet inmiddels legaal. Met de legalisering van xtc kunnen we opnieuw gidsland worden. Een staatspilletje in de smartshop, waarom niet? Onder bepaalde voorwaarden moet dat kunnen."

5. Hoe zal de wereld reageren als Nederland xtc legaliseert?
Verbijsterd en afwijzend, vermoedelijk. De bestrijding van drugshandel en -gebruik is het effectiefst als mondiaal dezelfde regels gelden. De Verenigde Naties hebben daarover een verdrag opgesteld dat Nederland in 1964 ondertekende. 

Wereldgezondheidsorganisatie WHO adviseert de VN over de lijst van illegale drugs. De VN wil dat elk land zich aan het verdrag houdt.

Landen voelen zich echter vrij om van het VN-verdrag af te wijken, blijkt uit de legalisering van cannabis her en der. Bovendien stelt hoogleraar verslavingszorg Van den Brink dat in wetenschappelijke zin veel valt af te dingen op de lijst met illegale middelen van de Wereldgezondheidsorganisatie. 

"Onze nationale Opiumwet bestaat volgend jaar honderd jaar," zegt criminoloog Nabben. "Een mooi moment voor contemplatie."

Nederland was gidsland door het gedogen van cannabis, maar is daarin voorbijgestreefd