Jongerenconferentie over het klimaat: 'Er moet echt een tandje bij'

De storm over klimaatverandering stak de afgelopen twee weken in alle hevigheid op. Het ­klimaatbureau van de Verenigde Naties (IPCC) concludeerde vorige week maandag dat de ­Parijsdoelen met de huidige koers onhaalbaar zijn. Een dag later hoorde de Nederlandse overheid in hoger beroep dat ze de CO2-uitstoot ­binnen twee jaar met 25 procent moet terugdringen.

Zelfs president Trump gaf begin deze week toe dat klimaatverandering geen 'hoax' is. De tijd is rijp voor verandering, denken Lena Hartog (26) en Lennart Tiller (21). In de aanloop naar de VN-klimaatconferentie in Polen houden ze dit weekend de eerste Europese jongerenconferentie in Amsterdam. Deze zogenoemde Local Conference of Youth (LCOY) vindt tegelijkertijd plaats in 22 andere landen.

Volgens Hartog zijn jonge mensen steeds meer bezig met duurzaamheid. Boyan Slat (24) vist met zijn eigen uitvinding plastic uit de oceanen, jongeren worden vegetariër of veganist en de duurzame start-ups schieten als paddenstoelen uit de grond.

Samenwerken
"Heel goed natuurlijk, maar historische bewegingen leren ons dat grote verandering alleen mogelijk is als je samenwerkt," weet Hartog. Ze wil jongeren daarom mobiliseren om samen druk uit te oefenen op het ­bedrijfsleven en de politiek.

Maar is deze generatie wel bereid om de barricades op te gaan tegen klimaatverandering? ­Lisa Doeland, filosoof en schrijver van het boek Onszelf voorbij. Kijken naar wat we liever niet zien, twijfelt: "Jongeren willen echt wel meer doen voor het klimaat dan alleen op een like-button klikken, maar de huidige consumptiemaatschappij geeft ons nog steeds het gevoel dat we ons moeten richten op ons individuele welzijn."

Toch vormen de #MeToodiscussie en de Amerikaanse scholierenprotesten tegen vuurwapengeweld volgens Hartog het bewijs dat samen optrekken nog wel degelijk mogelijk is. De nieuwe generatie pakt het wel anders aan dan de 'hippieactivisten'. "Actievoeren is meer dan met een bord boven je hoofd lopen. Het gaat erom dat je in actie komt, dat kan ook door te lobbyen of een bedrijf te beginnen. Als we het maar samen doen en voor systeemverandering gaan."

Financiële belangen
Milieubewegingen hebben de afgelopen 50 jaar veel successen geboekt, weet politicoloog Hein-Anton van der Heijden. Activisten kwamen succesvol in het geweer tegen de bouw van tientallen kerncentrales en de aanleg van snelwegen.

De massale protesten tegen de zure regen in de jaren tachtig leidden tot ingrijpende overheidsmaatregelen tegen de uitstoot van zwaveldioxide. Maar Van der Heijden vreest dat het terugdringen van CO2 complexer zal zijn.

"De hele wereld is gebouwd op fossiele energie, er spelen grote financiële belangen." Bovendien is het probleem minder zichtbaar. De beschadigde monumenten vormden destijds het bewijs voor de zure regen, nu ontbreekt de 'lijdensdruk'.

Doeland: "We hebben een warme zomer gehad, maar Amsterdam is nog niet overstroomd. De klappen vallen elders of je hebt het nog niet door." Bovendien werkt de complexiteit van het probleem soms verlammend. Want: waar moet je beginnen? Er zijn zelfs mensen die lijden aan 'ecorexia': ze zijn zo gefixeerd op duurzaam ­leven dat het een obsessie wordt.

Geïnstitutionaliseerd
Niets doen helpt in ieder geval niet, daarover zijn alle deskundigen het eens. Dat er een belangrijke rol is weggelegd voor de jonge generatie eveneens. Volgens Van der Heijden zijn de activistische milieuorganisaties van de vorige eeuw inmiddels sterk geïnstitutionaliseerd. Sommige werken zelfs samen met de overheid, bijvoorbeeld aan de klimaattafels.

Voor veel jongeren gaat dat niet ver en snel genoeg. Ze agenderen buiten de politiek om nieuwe agenda­punten, die dan weer door de gevestigde partijen kunnen worden overgenomen, denkt hij. Ook Hartog meent dat jongeren belangrijke agendasetters zijn. "Ze hebben minder te verliezen en kunnen het zich dus veroorloven om ­radicaal ambitieus te zijn."

Maarten Labots (26), bestuurslid De Jonge Klimaatbeweging

"Ik ben geen activist, ik ben een lobbyist. Samen met een collega onderhandel ik namens 50 jongerenorganisaties mee over het klimaatakkoord. Activisme is belangrijk om thema's op de politieke agenda te zetten, maar jongeren moeten ook betrokken zijn bij de besluitvorming. Klimaatverandering gaat ons het hardst raken, dus het zou gek zijn als generaties van nu over onze toekomst beslissen.

Bovendien hebben we een andere kijk op de wereld dan veertig- en vijftigplussers. Zij willen bijvoorbeeld dat iedereen in 2030 elektrisch rijdt, maar dat is ­gebaseerd op het achterhaalde idee dat iedereen een auto moet bezitten. Wij zeggen: laten we auto's delen en inzetten op openbaar vervoer. Ik denk dat het klimaatakkoord een teken is dat we samen iets kunnen bereiken en dat de politiek ook de ambitie heeft om te veranderen.

Maar ik maak me soms wel zorgen om het tempo. Klimaatverandering is onomkeerbaar, de verzuring van de oceaan en het smelten van de Noordpool maak je niet ongedaan. De urgentie is groot, maar iedereen zit aan de klimaattafel met eigen belangen. Om verder te komen, moeten we die soms opzij zetten. Natuurlijk is dat lastig, maar het geeft mij hoop dat we als jongeren serieus worden genomen. We staan niet meer aan de zijlijn."

Talissa Soto (25), activist voor ­Climate Liberation Block

"Ik ben bang dat ik later moet zeggen dat ik wist van klimaatverandering, maar niet de moed had om er iets aan te doen. Daarom stop ik al mijn energie in activisme. Dat doe ik via kunst en directe acties, zoals de ­bezetting van de kolenoverslag in de Amsterdamse haven.

Natuurlijk is dat spannend, maar het ergste wat kan gebeuren is dat je wordt opgepakt en een strafblad krijgt. Dat eerste is me weleens overkomen. Ik denk dat ­actievoeren zin heeft, omdat we de dagelijkse gang van zaken even onderbreken. Zolang we er zijn, kan een ­bedrijf niet verder. Maar belangrijker is het gevoel dat je samen kunt ­optrekken om een vuist te maken.

­Tijdens de zitblokkade bij de NAM waren we verenigd met de lokale ­Groningers. Ik vind het belangrijk om alle groepen in de samenleving bij de klimaatbeweging te betrekken. Want mensen die al gemarginaliseerd worden, worden harder geraakt door klimaatverandering.

Omdat ze bijvoorbeeld niet de kennis of middelen hebben om zonnepanelen te nemen. Soms is het frustrerend dat de problemen alleen maar erger lijken te worden, maar dat betekent dat we gewoon nog sterker, groter en slimmer moeten zijn. Mijn inspiratie haal ik van voorbeelden uit het ­verleden, zoals de zwarte activist ­Angela Davis."

Fleur Ydema (27), communicatiecoördinator Fossielvrij NL

"Op het Jeugdjournaal hoorde ik al over de zure regen en het broeikas­effect, mijn eerste spreekbeurt ging over Greenpeace. Het probleem waartegen mijn generatie het moet opnemen is groot, maar de enige ­oplossingen die ons worden aan­gereikt zijn korter douchen en de lichten uitdoen.

Tegelijkertijd doet de overheid weinig tegen klimaatverandering en is de politieke invloed van de fossiele industrie enorm. Geen wonder dat veel jongeren zich machteloos voelen en zin krijgen om de hele dag te Netflixen en de kop in het zand te steken. Het heeft allemaal toch geen zin. Toch denk ik dat we veel kunnen bereiken als we samenkomen. Ik put er kracht uit dat ­burgerbewegingen in het verleden ook veranderingen teweeg hebben gebracht die onmogelijk leken, bijvoorbeeld de antiapartheidsbeweging.

En als wij het niet doen, wie dan wel? Met FossielVrij roepen we instellingen op om de banden met de fossiele industrie te verbreken. Door ons te organiseren en druk uit te oefenen, hebben we het voor elkaar gekregen dat het Van Gogh Museum en het Mauritshuis de sponsorrelaties met Shell hebben verbroken. Dat gaat echt verder dan sojamelk drinken."