Direct naar artikelinhoud

De Amerikaanse carrière van Jetta Goudal uit de Plantagebuurt

De eigenzinnige Jetta Goudal (1891-1985) uit de Plantagebuurt werd actrice in de VS, verzon een nieuwe identiteit en streed tegen de machtigste man in de filmindustrie. Journalist Erik Brouwer (45) schreef een boek over haar leven.

Jetta Goudal in 1927, de enige Nederlandse actrice met een ster op de Hollywood Walk of FameBeeld uit Diva

Journalist Erik Brouwer hoorde stom toevallig over de Amsterdams Jetta Goudal, een Joodse vrouw die een toekomst voor zich zag als 'zwijgende actrice' in Amerika. Het verhaal kwam tot hem via een familielid van Jetta en het fascineerde hem meteen. "Aan de manier waarop deze man over zijn eigenzinnige achternichtje sprak, vermoedde ik dat er een verhaal achter zat," zegt Brouwer.

Hij ging op onderzoek uit. Het eerste wat hij over haar vond, was een rechtszaak die Goudal in de jaren twintig ­voerde tegen de machtigste man van Hollywood, producent en regisseur Cecil B. DeMille, mede-oprichter van filmstudio Paramount.

Brouwer heeft negen jaar aan zijn boek Diva gewerkt. Hij lichtte archieven in Nederland en Amerika, bezocht de woningen van Goudal in Amsterdam, Los Angeles en New York, de studio's waar ze werkte, bekeek haar films en sprak mensen, onder wie haar beste vriendin Vivien Burgoon (1916-2018) en haar nichtje Truus (in Amerika Gertrude) Zeehandelaar-Beffie (1922-2013).

Die laatste kwam hij op het spoor via het telefoonboek van New York. Ook las hij het duizend pagina's tellende transcript van de rechtszaak ­tegen DeMille, de vele brieven, telegrammen en haar notitieboekje. Hij ploos haar leven minutieus uit.

Geboren in Versailles
Jetta Goudal, in 1891 in Amsterdam geboren als Juliette Henriette Goudeket, groeide op in een welvarende familie op de Plantage Middenlaan. Haar vader, Mozes Wolf Goudeket, was juwelier en orthodox-Joods. Sporten, buitenspelen, het dragen van gekleurde kleding of een strik in het haar, omgaan met meisjes uit sociaal lagere klassen: het was verboden terrein voor Jetta en haar zusje Bertha.

Ze liet zich de wet niet voorschrijven en wilde artiest worden. In mei 1917, op haar 25ste, stapte ze op het stoomschip SS Noordam dat naar New York vertrok. Van meet af aan ontkende ze haar Joodse afkomst. "Ze wilde geen enkele beperking. In die tijd kwamen Joden niet door de ballotage van Amerikaanse country-, tennis-, golf- of bridgeclubs," zegt Brouwer.

Ze nam in New York haar intrek in het Martha Washington Hotel, een hotel voor alleen vrouwen, en mat zich een geheel nieuwe identiteit aan: Jetta Goudal, geboren in 1901 in Versailles, kind van een Fransman en een conservatieve Nederlandse vrouw uit de hoogste kringen. Ze zei Française te zijn en sprak Engels met een Frans accent.

Van haar Amsterdamse familie wilde ze al snel niets meer weten. Ze verbrak het contact resoluut. Toen haar nichtje, die als enige in de familie de Holocaust had overleefd, haar benaderde, wees ze zelfs dat contact van de hand. Brouwer: "Jetta sloot zich ervoor af. Ze verdrong haar oude leven. Het was bovendien een egocentrische vrouw die alles opzijzette voor haar eigen belang."

Haar filmcarrière liet niet lang op zich wachten. Na een van haar eerste rollen in onder meer de stomme film The Bright Shawl (1923) werd ze 'de ontdekking van de maand' ­genoemd. Ze poseerde voor Vogue en gaf interviews aan gerenommeerde bladen en kranten. Er verschenen artikelen over haar in de Los Angeles Times, The New York Times en in filmtijdschriften.

Jetta reisde af naar LA om haar Hollywooddebuut te ­maken, huurde een suite in het Ambassador Hotel, naast Charlie Chaplin, en speelde in: Open All Night (1924) en The Spaniard (1925).

De even temperamentvolle medeoprichter van Paramount, DeMille, nam haar onder zijn hoede. Jetta speelde in negentien films waaronder The Road to Yesterday (1925), Three Faces East (1926), Her Man o' War (1926) en brak internationaal door met de psychologische western White Gold (1927) en The Forbidden Woman (1927). Ook in Nederland adoreerden mensen haar. Ze werd hier in advertenties aangeprezen als: 'Amsterdamsche Jetje in een nieuwe Paramount.'

Vrouw met humor
Over haar identiteit werd in Amerika intussen volop ­gespeculeerd. Was ze een Javaanse prinses, dochter van een Chinese edelman, dochter van Mata Hari, familie van Cleopatra of misschien toch een Nederlandse? "Jetta bleef de rol van Française tot het eind van haar leven volhouden," zegt Brouwer.

Goudal hield zich intussen niet aan afspraken en regels, kwam geregeld te laat, luisterde niet naar de regisseur, maakte stennis, bemoeide zich met het script en wilde haar eigen jurken laten maken. Ze kreeg bijnamen als the sphynx of Hollywood tot the cocktail of temperament.

'Haar wil was wet,' schrijft Brouwer in zijn boek. 'Ze was zwart-wit, rechtlijnig en eigenzinnig. Maar wel een vrouw met humor. Ze had een doel voor ogen en het was niet makkelijk om met haar te werken. Ze kwam in krantenstukken naar voren als lastig, onhandelbaar en temperamentvol.'

Verslaggever Louella Parsons, zo vond Brouwer in de ­archieven, schreef over Jetta: 'Miss Goudal zweert dat ze eerder op crackers zal leven dan dat ze een rol zal aannemen die haar niet dichter bij haar doel brengt. (...) op een bepaalde manier voel je dat ze nooit op crackers zal leven.'

Haar beste vriendin Vivien Burgoon, die Brouwer tijdens zijn zoektocht wist te traceren, zei over Jetta: "Ze had een sterke mening. Over alles in het leven. En ze sprak die ook uit."

Jetta bleef de rol van Française tot het eind van haar leven volhouden

Jetta zelf weerlegde haar lastige imago: "Ik ben gemakkelijk mee om te gaan, maar... ik mag je of ik mag je niet."

Producent DeMille besloot uiteindelijk door haar spatsies en ruzies met haar te breken. En dat pikte Jetta niet. Ze nam een advocaat in de arm en begon een juridische strijd. Winnen, zo meende haar advocaat, was geen probleem, maar geen enkele studio zou haar meer in dienst nemen. Onder tabloidjournalisten werd ze 'de bolsjewiste van Hollywood' genoemd.

Brouwer heeft delen van de rechtszaak die in 1929 bij de Superior Court van Californië diende, opgenomen in het boek. "De advocaat kreeg gelijk. Ze won, maar het betekende wel het einde van haar carrière. Ze was black listed, zei ze zelf. Aan een baan kwam ze niet meer. Ze was uit de gratie," zegt Brouwer.

Haar rechtszaak schiep een juridisch precedent; acteurs in Hollywoodfilms konden niet meer zomaar worden ontslagen.

In hogere kringen
In 1933 stopte ze met acteren en sloeg ze een nieuwe weg in. Ze trouwde met binnenhuisarchitect ­Harold Walter Grieve, die onder meer werk deed voor president Eisenhower en beroemde Amerikanen als Bing Crosby. "Zo kon zij in de hogere kringen blijven," zegt Brouwer.

In 1985 overleed ze, 93 jaar oud. Ze had een crypte ­gekocht op de duurste begraafplaats van LA: Forest Lawn Memorial Park en kwam te liggen tussen Humphrey ­Bogart, Errol Flynn, Nat King Cole en Walt Disney. Op haar steen staan haar artiestennaam en haar sterfjaar. Ernaast is een feniks afgebeeld. Brouwer: "Goudal kende veel ­tegenslagen maar stond steeds weer op. Na haar filmcarrière decoreerde ze huizen en was daar erg goed in."

Als enige Nederlandse actrice kreeg ze een ster op de Hollywood Walk of Fame. In haar laatste interview zei ze: "Ik houd er niet van een zwijgende filmster te worden ­genoemd. Ik ben nooit stil geweest."

Erik Brouwer: Diva, uitgeverij Bern, €19,99. Wie het boek koopt krijgt ook toegang tot de bij het boek behorende documentaire 'The woman nobody knows' van Do Groen, online te zien via ­divajettagoudal.nl.

De Amerikaanse carrière van Jetta Goudal uit de Plantagebuurt
Beeld uit Diva