Roman Rik Launspach over #MeToo in de castingwereld

Met terugwerkende kracht, zegt Rik Launspach (60), heeft hij zich gerealiseerd hoe kwetsbaar 'het vak' eigenlijk is. Dat anekdotes die hij tot eind 2017 nog lachend vertelde, helemaal niet om te lachen zijn.

In zijn nieuwe roman Laat me de liefde zien, die morgen verschijnt, beschrijft hij de worstelingen van een jonge acteur midden jaren tachtig in Amsterdam om een plaatsje te verwerven tussen de sterren aan het firmament.

"Toen ik aan het begin stond van mijn carrière heb ik me vaak erg afhankelijk gevoeld van gunsten die me verleend werden."

Want het zijn anderen die bepalen of een acteur de potentie heeft uit te groeien tot groot kunstenaar of is gedoemd tot bijrollen als ober of krantenbezorger of de 'nb-bak' voor niet bellen: de casting director, de regisseur, de producent, de docent.

Launspachs boek gaat over de vele facetten van #MeToo in de wereld van film en toneel, waarin hij zelf ondervond dat voor 'gunsten' niet zelden een tegenprestatie wordt verlangd.

"Ik ben zelf in situaties gekomen die vergelijkbaar zijn met die van veel collega's met wie ik heb gesproken. Dat je, vanuit kwetsbaarheid en onzekerheid, erin meegaat als er iets extra's wordt verlangd in dat vage gebied wat het verschil maakt tussen een 'goede' en 'slechte' acteur. Een drankje drinken, mee in de taxi, mee naar de hotelkamer."

"Je bent volwassen, het is niet vastomlijnd wie dader is of slachtoffer. In ons vak is een ­sollicitatie een trechtervormige situatie, een heel grote trechter met een heel klein openingetje onderaan. Maar een paar mensen die ­bepalen wie door het luikje mag. Zo is seks een instrument geworden in de arbeidsonderhandelingen."

Waarom besloot u een roman te schrijven over #MeToo? Waarin één almachtig castingbureau centraal staat en uw hoofdpersoon uitgroeit tot een op seks beluste casting director? De vergelijking met Kemna Casting en Job Gosschalk is snel gemaakt.
"Het is belangrijk te onderstrepen dat het castingbureau in mijn boek fictief is. Ik wil voor­komen dat mijn boek wordt gezien als wraak­oefening van een schrijver die vroeger acteur was en zich misschien gepasseerd heeft gevoeld in zijn vak. Ik wil niet een bureau ten gronde richten, maar een situatie beschrijven van een machtsstructuur die heel dwingend is."

"Ik was al een paar maanden bezig met het opzetten van een grote historische roman toen de #MeToo-discussie losbarstte. Ik had verwacht dat de hele sector opgeschud werd, maar dat gebeurde niet. Ik heb mezelf ook wel afgevraagd of ik niet beticht zou kunnen worden van handig inspelen op de situatie door een #MeToo-roman te schrijven." 

"Maar ik ken de wereld van binnenuit en ik vond en vind dat ik iets toe te voegen hebt aan het debat. Ik mis de nuance, ik mis die heel kwetsbare beroepsgroep waar het over gaat. Als acteur of actrice wordt primair van je gevraagd je kwetsbaar op te stellen. Tegelijk krijg je te maken met mensen die niet zuiver op de graat zijn."

U had verwacht dat er meer lijken uit de kast zouden vallen?
"Het is niet een kast vol lijken, het is een kamer vol lijken. Maar het bleef stil. Een grote Hollywoodbaas is omgevallen omdat hij geen opdrachten meer kreeg van de grote studio's. Ik had verwacht dat daarna Kemna zou instorten." 

"In Nederland bestaat het bedrijf van een persoon die grensoverschrijdend seksueel gedrag heeft bekend echter nog steeds, alleen de naam is veranderd. Het is bovendien een bedrijf met een monopoliepositie. Als je daar ruzie mee hebt omdat je je middelvinger hebt opgestoken of je broek hebt aangehouden, heb je geen werk."

"Die onevenredige machtsbundeling, daar moeten we vanaf. Zolang de situatie zo is dat een castingbureau 90 procent van het werk verdeelt, zullen slachtoffers zich niet melden."

"We moeten alert zijn op situaties waarin roofdiergedrag gestimuleerd wordt. Ik zit zelf al heel lang in de nb-bak, mijn acteercarrière is over the hill, maar ik heb legioenen collega's die wél afhankelijk zijn van dat telefoontje."

U schetst een hopeloos verziekte sector.
"Als ik met mensen praat denk ik: ja, het spoor is bijster. Het begint al op de opleidingen, niet voor niets is een aantal docenten nu ontslagen. Als je de indruk kunt krijgen dat je een goed cijfer kunt halen door vriendelijk en aardig te zijn en te lachen om grapjes, is de volgende stap een hand op je borst of bil, de volgende een etentje en de stap daarna een avond of nacht. Wat voor mensen lever je dan af?"

"Mensen die met dat hele quid pro quo zijn grootgebracht. Voor die paar mensen bij dat luikje van de trechter maakt dat het ook verschrikkelijk moeilijk om de rug recht te houden. Maar als casting director van het grootste castingbureau van Nederland heb je de verantwoordelijkheid je fatsoenlijk te gedragen." 

Uw castingbureau heet Rhuggenaath Sterren Casting. U noemt in de periferie van uw personages wel echte acteurs en regisseurs. Rutger en Monique, Paul en Wim, Barry, Carice en ­Halina. Dat brengt de werkelijkheid toch heel dichtbij.
"De fictie van mijn roman blijft alleen overeind als de arena klopt. Ik kan toch niet regisseur Remco de film Deense Appels laten maken? Dan bedenkt iedereen ook wel dat het Turks Fruit moet zijn."

Laat me liefde zien

Rik Launspach
Xander Uitgevers, €19,99 304 blz

"Ik heb er geen sleutelroman van willen maken. In mijn beleving van toen was Paul Verhoeven dé regisseur, waren Rutger en Monique de twee acteurs op wie iedereen jaloers was. En Huub, Peter en Derek kregen destijds de ene mooie rol na de andere."

U goochelt toch ook wel met titels en namen. Een soap heet Op weg naar morgen, een film Liefde is alles. De 'vuilblonde talkshowhost' bij wie uw hoofdpersoon aanschuift is Matthias.
"Sommige grapjes of literaire vrijheden veroorloof ik me dan weer wel."

Bent u al uitgenodigd voor DWDD?
"Ik heb te verstaan gekregen dat mijn nieuwswaarde afneemt als Het Parool al een interview publiceert.'

Wat betreft die nieuwswaarde, hebt u over­wogen uw boek niet te schrijven? Met de ­gedachte: hier krijg ik vast stront mee aan de knikker?
"Ja." Stilte. "Misschien krijg ik dezelfde dure advocaten op mijn nek als Kemna inschakelde na de onthullingen over Job. Maar mijn casting­bureau heet Rhuggenaath en mijn hoofd­persoon is Reuben Bierkwiek." 

"Nogmaals: dit is niet een afrekening met Kemna Casting. Ik heb persoonlijk nooit problemen gehad met Kemna of Job. Ze vonden me een beetje een prinses op de erwt omdat ik liever geen screentesten deed. Misschien was ik - in mijn tijd - voor Hans Kemna echter niet leuk of seksueel aantrekkelijk genoeg."