Weer gelukkig na familiedrama

Arnold van der Garde is een tijd niet naar kinderfeestjes geweest. "Het was voor mij te pijnlijk. Daar wilde ik die mensen niet mee lastigvallen, en zeker die kinderen niet. Dat er dan een man staat te grienen als er Lang Zal Die Leven wordt gezongen. Je bent overgevoelig in het begin, alles is beladen. Maar juist door het op te zoeken wordt het steeds normaler, en ga je ook reageren zoals normale mensen."

Hoe vertel je iets wat zich maar nauwelijks laat vertellen? Meestal houdt hij het maar gewoon bij de feiten.

Vervreemdend gevoel
Dat hij op de dag van 24 november 2010 eerst was gaan stemmen in de school van zijn oudste zoon - er waren gemeentelijke herindelingen in Stichtse Vecht, waar zijn dorp Tienhoven onder zou gaan vallen.

Dat hij daarna naar een opdrachtgever was gegaan. En dat hij rond kwart over zes, half zeven thuiskwam en het huis onverlicht was. Dat hij de auto van zijn vrouw niet zag en haar telefoon op een kast zag liggen, en toen naar boven rende, naar de kamers van zijn jongens Rein (4) en Thies (3). Hij wist meteen dat ze dood waren.

Hij heeft de transcriptie van zijn telefoongesprek met 112 later teruggelezen. Het vervreemdende gevoel dat hij gewoon begon met 'goedenavond...'. Sirenes horen naderen, de deur opendoen voor hulpverleners, en dat er dan wordt gezegd: "Ze zijn dood. Al een tijdje." Dat was het eerste. En meteen daarna, een uiterst vriendelijke politieman, die zegt dat het huis een plaats delict is, en dat hij weg moet. Dit is het eerste moment dat zijn verhaal stokt. "Ik had ze zo graag nog even willen knuffelen."

Erger kon niet meer
Beneden vroeg de politieagent wat hij dacht dat er gebeurd was. Hij zei: "Ik denk dat mijn vrouw dit gedaan heeft en dat ze nu bezig is een eind aan haar leven te maken of dat al gedaan heeft." Zo rustig kwam het er wel uit, ja. "Als het ergste is gebeurd waar je bang voor was, is het dat ook wel. Erger kon het niet meer worden."

Op het bureau in Maarssen vroeg een agent of hij iets wilde eten. Hij zei ja, en dacht meteen: nou, dat lijkt me een goed teken, blijkbaar heb ik nog iets van normale reacties.

Een bizarre avond volgde. Een team van dertig agenten dat wordt opgetrommeld maar geen idee heeft waar te beginnen. Twee agenten die hem moeten verhoren maar het systeem niet aan de praat krijgen en vooral daardoor in beslag zijn genomen. De knulligheid van het leven van alledag die ook gewoon doorgaat.

Buiten levensgevaar
In de loop van de avond werd hem gemeld dat zijn vrouw was gevonden. Ze was er ernstig aan toe, maar buiten levensgevaar. Van der Garde zei: "Dat lijkt me geen goed nieuws voor haar en ook niet voor mij." Want hoe ga je samen verder na zoiets? Nu: "Ik kan heel vergevingsgezind zijn, maar dit ging mijn krachten te boven. En daarnaast: hoe erg moet het zijn als je wakker wordt en je gezonde deel beseft dat je dit gedaan hebt?"

Zijn vrouw was rond gaan rijden en had ingecheckt bij hotel Van der Valk in Breukelen om een eind aan haar leven te maken. Daar is ze gevonden en naar het ziekenhuis gebracht. Van der Garde heeft haar nooit meer gesproken. In het AMC niet, en ook later niet, toen ze in de forensisch-psychiatrische kliniek in Den Dolder werd opgenomen.

Contact heeft ze altijd afgehouden - of zijn verzoeken hebben haar nooit bereikt. Formeel heeft hij ook nooit geweten waar ze verbleef. Je wordt, na zo'n gebeurtenis, letterlijk en figuurlijk van elkaar gescheiden. In de nacht van 13 op 14 december 2010 heeft ze een einde aan haar leven gemaakt.

Veel medelijden
Hij is heel boos geweest op de instelling - die aanvoerde dat er toch 'een non-suïcideafspraak met haar was gemaakt'. Maar de kliniek heeft na afloop wel grondig onderzoek gedaan hoe dit zo mis kon gaan. "De mensen zagen vooral een vrouw die totaal wanhopig was met de wetenschap wat zij gedaan had. Ze heeft ongetwijfeld veel medelijden opgewekt."

Arnold van der Garde is zelfstandig organisatie­adviseur. Hij studeerde planologie en sociologie in Utrecht. In 2005 trouwden ze. Zijn vrouw werkte onder meer als stewardess en als salesmanager bij een groot Amsterdams hotel. Ze woonden in een twee-onder-een-kapwoning in Tienhoven. Op 5 januari 2006 werd Rein geboren, op 8 augustus 2007 Thies.

Op 24 november 2009 kreeg zijn vrouw iets wat met de kennis achteraf waarschijnlijk een psychose is geweest. In de loop van het jaar erna werd ze intensief behandeld, en ook een aantal maanden opgenomen, voor depressiviteit. Van der Garde werd mantelzorger - juist dat laatste jaar heeft hij enorm veel tijd met zijn kinderen doorgebracht.

Bang in eigen huis
Hij verwijt zichzelf dat hij niet heeft bedacht dat de dag precies een jaar na die crisis zo'n betekenis voor zijn vrouw zou hebben. Was dat wel een goed moment om te gaan werken en haar met de kinderen alleen te laten? Daar zit de meeste pijn.

Misschien nog wel de belangrijkste vraag: hoe kun je weer een normaal leven gaan leiden?

Terugkijkend op die eerste periode zegt hij dat het fijn was te merken dat er nog een groot gezond deel in hem zat. Hij kon gewoon zijn opdracht­gever bellen, de school, het kinderdagverblijf. Er was zo veel te regelen, het was presteren op de toppen van je kunnen. Dat gaf houvast en vertrouwen - al was het makkelijker te dealen met anderen dan met zichzelf.

's Nachts, als er even niks besproken hoefde te worden, was het het ergst. Hij was op een andere kamer gaan slapen, met het licht aan en een zaklamp naast zijn bed. De sloten had hij veranderd - het heeft nog jaren geduurd voor hij niet meer bang was in zijn eigen huis.

Mindfuck
"Het echte besef daalt pas langzaam in. Ik heb nog lang het pad naar mijn huis opgelopen in mijn eentje en gedacht: nou, nu zullen ze er wel weer zijn. Je weet natuurlijk dat het onzin is, maar het is ook een mindfuck die ervoor zorgt dat je dit doorstaat."

Hij heeft veel geluk gehad met de steun en de mensen die hij tegen is gekomen in dit proces. Zijn zus en haar vrouw, die met familie en vrienden een projectteam vormden in de week na de dood van zijn kinderen. Zijn financieel adviseur, die hem tijdens het condoleren na de begrafenis zei dat hij de volgende dag zijn arbeidsongeschiktheidsverzekering moest bellen. ("Ik ben toch niet ziek, zei ik. Doe dat nou maar, zei hij.")

De bazin van het plaatselijke café, de dominee van het dorp die haar diensten aanbood: integere, stevige vrouwen met wie hij nog steeds bevriend is. Andere professionals hadden meer moeite met hun eigen emoties. Van der Garde, droogjes: "Ik heb veel mensen getroost."

Waardevermindering
Zijn eerste impuls was: ik trek de deur achter me dicht en zet nooit meer een voet over de drempel. Maar daarna besloot hij dat het voor de langere termijn goed was als hij er alle seizoenen nog een keer meemaakte. Een hele jaarcyclus, met alle emoties van dien. Hij heeft zich bewust blootgesteld aan de pijn, steeds opnieuw. Er waren zo veel eerste keren 'zonder' - voor het eerst weer naar Albert Heijn was al heftig.

Het werden uiteindelijk heel veel meer seizoenen in Tienhoven. De eerste makelaar die hij benaderde voor de verkoop van zijn huis, wees de opdracht af - te belastend.

De tweede makelaar rekende hem voor wat het betekende dat dit in het huis gebeurd was: minimaal 50.000 euro waardevermindering. Het heeft een paar jaar geduurd voor zijn huis, met verlies, was verkocht. "Tja," zegt Van der Garde.

"Je kunt wel blijven wachten tot de waarde weer stijgt. Maar je voelt dat het niet helpt om je huis aan te houden."

Puur ongemak
Hij is altijd blijven werken. Hij kon goed functioneren, al was het wel ingewikkeld bij organisaties waar men wist wat er gebeurd was. Iemand die hij coachte, zei: wat zit ik eigenlijk jouw tijd te verdoen met mijn geneuzel. "Ik ging overal even een praatje maken om te laten zien dat ik het nog deed, zo zei ik dat dan, je kunt gewoon tegen me praten."

"Voor de meesten ben je dan na een tijdje weer gewoon Arnold, anderen zie je een gangetje inschieten als je langskomt. Die weten niet wat ze moeten zeggen. Er zijn mensen die precies de goede toon weten te treffen, anderen gaan hun ergste verhalen aan je vertellen om even te levellen. Puur ongemak. Je belichaamt iets wat angst oproept."

Een deel van het verwerkingsproces was het zoeken naar antwoorden. Wat er nu precies gebeurd is, hoe - dat is nooit helemaal duidelijk geworden - en vooral: waarom zijn vrouw gedaan heeft wat ze heeft gedaan. Hij heeft veel gesprekken gevoerd bij de instellingen waar zijn vrouw behandeld is, het juridische deel is pas net afgerond. Hij wilde toegang tot informatie, inzage in onderzoeken. Hij moest een verhaal hebben om mee verder te kunnen.

Spirituele reis
Hij heeft lang geaarzeld voor hij aan dit interview wilde meewerken. Eerdere verzoeken van media had hij altijd afgewezen, omdat hij er meer bij te verliezen had dan te winnen: zijn anonimiteit, de vrijheid die hij en zijn gezin hebben op een nieuwe plek. Bovendien: alleen vertellen over het drama zou hem ook niet verder helpen. Tegelijk is het ook fijn het verhaal een keer op papier te hebben - in zekere zin is het zijn coming-out. En hij hoopt iets positiefs te kunnen plaatsen naast de feiten van 2010.

Hij noemt de afgelopen zeven jaar een reis die hij gemaakt heeft, en waarin hij zich heeft opengesteld voor wat maar op zijn pad kwam dat hem verder kon helpen.

Verschillende therapieën, een spirituele reis naar Brazilië, een pelgrimage, maar ook praktisch: de tijd nemen om actief te verwerken, en dus loslaten dat je steeds omzet moet genereren en 40 uur per week moet werken. Hij heeft gevoeld hoe aantrekkelijk en comfortabel het kan zijn slachtoffer te zijn - en hoe belangrijk het is daar weer uit te komen en weer te worden beoordeeld op wie hij is. "Het was een actief proces: je kunt niet gaan zitten wachten tot je iets hebt verwerkt."

Nieuw leven
En toen kwam Elke. Hij kende haar al lang, ze waren collega's geweest. Elke was op zijn bruiloft geweest, ze dronken zo eens per jaar een kop koffie. In 2013 was Van der Garde gaan wandelen, van Tienhoven met eindbestemming Rome, of misschien Jeruzalem. Elke had een mailtje gestuurd hoe het met hem was, en een maand later belde ze. Een wat onduidelijk gesprek. "De volgende avond belde ze nog een keer: 'Ik heb het gevoel dat ik jouw vrouw ga worden.' Met datzelfde voorgevoel dacht ik: ja, dat lijkt me een goed idee." Hij vroeg haar naar Italië te komen.

Elke had een dochter en een zoon, haar relatie was net verbroken. Ze spraken af in Genua; hij wilde niet dat ze met hem mee zou wandelen, zij was geen onderdeel van zijn tocht. "Het was natuurlijk wel spannend of je elkaar wat te vertellen hebt op dat niveau. Maar het was een wonderbaarlijke klik. Na die vier dagen, eigenlijk gelijk al, was het duidelijk. We hebben het ook meteen over kinderen gehad. Elke zei: ik sta daar met jou weer voor open. Kinderen waren voor mij ook een diepe wens. Meer woorden hebben we er niet aan vuilgemaakt."

Hij weet inmiddels dat het een mooie anekdote is - maar voor hem is het meer, en past het in een serie van wonderen die hij heeft meegemaakt. Zo werd Elke, toen al 43, het eerst mogelijke moment zwanger. Dat was Sam.

Het leven tegemoet lopen
"Mijn wandeling stond in het teken van mijn hart helen, en het leven tegemoet lopen. Dat is in de meest letterlijke zin uitgekomen. Nieuw leven op de wereld zetten, is voor mij de krachtigste manier om het leven aan te gaan. Misschien ook de meest helende manier."

In 2017 werd Koen geboren, Elke was toen 46. Nu zijn er weer twee blonde jongetjes: voor hem weer een bewijs dat verdriet en geluk naast elkaar kunnen blijven bestaan.

Sam lijkt sprekend op Thies. "Ook qua karakter heeft hij veel van hem weg. Ik vond dat mooi." Hij kan naar Sam kijken zonder aan Thies te denken, Sam is een heel nieuw wezen. Maar toch - het is een zware last op de schouders van een peuter. "Ik heb me wel afgevraagd of ik voldoende geheeld was om die verantwoordelijkheid weer op me te nemen. En waar zadel ik Elke mee op, mijn stiefkinderen, de nieuwe kinderen? Kan ik mijn verdriet voldoende bij mezelf houden, leg ik het niet te veel bij hen?"

Samengesteld gezin
"Mijn gevoel was dat ik daar ver genoeg in was. En iedere ouder vergelijkt zijn kinderen met elkaar, dat is voor mij niet anders. Voor ons geldt: we zijn een samengesteld gezin, met zes kinderen, van wie er twee niet meer levend bij ons zijn."

Hij heeft weleens gedacht: als dit het offer is dat hij moet brengen, welke taak heeft hij dan wel niet te vervullen? Inmiddels weet hij: gewoon verder leven is genoeg. "Op de rouwkaart staat: in mijn hart leven jullie voort. Als in: ik leef ook voort. Die levenslust is altijd gebleven. Ergens denk ik: dan heeft het bestaan van mijn kinderen ook zin gehad."

Hij en Elke wonen nu met het gezin in Amsterdam-Oost en hebben samen een coachingsbureau Leven en Werken in Uitvoering. Ze helpen mensen vrijer verder te gaan in hun leven.

Sterke overtuigingen
"Ik neem mezelf niet als norm, maar heb wel een aantal sterke overtuigingen. Zoals dat het helpt om serieus te kijken naar de kwetsuren die je hebt opgedaan in je leven, maar ook om daar niet in te blijven hangen. Dat het helpt om te focussen op het positieve, op liefde, op vertrouwen. Dat je niet kunt kiezen wat er op je pad komt, maar wel hoe je daarmee omgaat. En dat je met haat, wantrouwen en boosheid uiteindelijk jezelf vergiftigt - dus dat je moet vergeven als je verder wilt."

In zijn Whatsapp-profiel staat niet voor niets 'verwerken, vergeven, verder!'. "Heb ik het honderd procent verwerkt, vergeven? Nou, nee. Maar het is voldoende voor het leven dat ik nu leid."

"In 2012 gaf ik mijn leven een 8. Niet zozeer vanwege de feitelijke omstandigheden, maar omdat ik gezond ben, en een geest heb die dit aankan. Nu is het een 8, een 9 - misschien wel een 10 als ik puur naar mijn gezin kijk. Ik hoef niet te zeggen 'naar omstandigheden gaat het goed'. Ik prijs mezelf gelukkig."