Het verhaal achter de Ikeafoto van de Amsterdamse grachten

Kleine kans dat je 'm nooit hebt gezien: deze zwart-wit-foto van een Amsterdamse gracht, met knalrode fiets op de voorgrond. De poster komt uit de Vilshultserie van Ikea, waar ook een foto van New York met gele taxi's bij hoort, van Londen met een rode dubbeldekker en van Parijs met een verlichte Eiffeltoren.

Tom Roes (38), programmamaker bij onder meer De Proefkeuken en Broodje Gezond en schrijver bij satirische site De Speld, kreeg jaren terug de Amsterdamse versie cadeau van zijn vriendin. "Ik woonde in een studiootje en kreeg de poster om mijn lelijke muren te verdoezelen. Ik vond 'm best wel mooi, zoals ik eigenlijk alles van Ikea wel prima vind. Hij heeft zeker een jaar of vier, vijf boven mijn bank gehangen."

Zijn mening veranderde toen vrienden hem begonnen te betichten van wansmaak. "Ze vroegen me steeds waarom ik dat afschuwelijke ding aan de muur had hangen. Er waren toch vast wel mooiere foto's van Amsterdam te vinden?"

Sporadisch onderzoek
Verdomd, dacht Roes toen hij eens goed ging kijken. Er staat een nogal ontsierende volle prullenbak op, links een paar scharrige duiven, een aftandse fiets en de bomen staan ook niet mooi in het blad. "Het is een vrij middelmatige foto van Amsterdam. Juist daardoor raakte ik zo benieuwd: waarom heeft Ikea eigenlijk deze foto gekozen? Hoe is ie in de schappen terecht­gekomen? Daar móest toch wel een reden voor zijn?"

Zijn fascinatie werd alleen maar groter toen hij het plaatje overal tegenkwam: in zijn vaste Albert Heijn, restaurants, de lobby van een hotel in de buurt, bij een fietsenmaker en in krantenartikelen.

Roes deed drie jaar sporadisch onderzoek naar het verhaal achter de foto en filmde zijn proces voor de korte docu Vilshult, vanaf woensdag  te zien op de site van VPRO Dorst.

Een keer goo­gelen leerde hem dat de fotograaf, de Argentijn Fernando Bengoechea, in 2004 vermist is geraakt in Sri Lanka.

Roes zocht contact met zijn broer en diens voormalige partner Nate Berkus (een beroemde Amerikaanse interieurontwerper die jarenlang in de show van Oprah Winfrey figureerde). Na maanden mail- en belverkeer kwam hij terecht bij een andere ex-vriend van Bengoechea die wist te vertellen wanneer de foto is gemaakt.

Xenossmaak
Het antwoord op de vraag waarom Ikea voor dit beeld van de Brouwers- en Herengracht koos, bleek een beetje een anticlimax - al kan Roes er smakelijk om lachen. Erik Hansen, de Ikea-werknemer die over de posters gaat (denk aan de Audrey Hepburnillustratie en de foto van een rode roos) heeft 'm eigenlijk maar om één, vrij logische reden aangekocht. De foto was goedkoop.

Wel een ontdekking: waarom de poster zo goed verkoopt. Volgens Ikea zijn er ruim 400.000 stuks verkocht. "Ik heb op een Facebookgroep voor Nederlanders in het buitenland gevraagd wie de poster in huis had, en ik kreeg de eerste dag al honderd reacties. Zij vinden de foto prachtig omdat hij écht voelt, juist door die prullenbak en oude fiets. En ik zie 'm ook heel vaak bij Amsterdammers hangen hoor, met net als ik een Xenossmaak."

Roes heeft de foto inmiddels niet meer in zijn bezit - dat exemplaar wordt vanaf donderdag in de collectie van het Amsterdam Museum opgenomen. "Ik denk dat ik ergens een kleine versie ophang. Het is dan misschien een lelijke poster, ik heb er na al die jaren toch een band mee gekregen."

Vilshult van Tom Roes is vanaf woensdag te zien op vpro.nl/dorst.