Studentenarts: 'Druk op student is toegenomen'

Bij Peter Vonk (62) op kantoor komen voelt per definitie als een consult. De huisarts zit achter zijn bureau, computer binnen handbereik. De behandeltafel schuin achter hem. Bij binnenkomst worden patiënten aangemoedigd een mandarijntje of appel uit een grote doos met fruit te pakken. Immers, 'an apple a day keeps the doctor away'.

We zijn niet voor een consult aan de Oude Turfmarkt. Bureau Studentenartsen, waarover Vonk de leiding heeft en waar hij al sinds 1984 werkt, bestaat tachtig jaar.

De oprichting was bijzonder pragmatisch. Het was 1938, Amsterdammers hadden het zwaar. Volksziekte tbc waarde rond. Hoogleraren ­geneeskunde vonden het niet verantwoord dat hun studenten, die ook aan de bedden van patiënten stonden, hoestend en lijkbleek kwamen opdagen. Zo begon de speciale afdeling artsen voor studenten van de UvA, toen nog Gemeente Universiteit geheten.

Niet veel later werd de doktersdienst uitgebreid. Ook studenten die iets anders dan geneeskunde deden, waren welkom, net als buurtbewoners. Vroeger waren de studentenhuisartsen een soort consultatiebureau voor studenten, in 1981 werd het een daadwerkelijke huisartsenpraktijk. Nu zijn ongeveer 7000 studenten en 4500 alumni en vaste patiënten ingeschreven bij de praktijk met negen artsen.

De artsen doen meer dan patiënten helpen. Met hun bevindingen stappen ze soms naar de universiteit. Zo zagen ze bovengemiddeld veel tandheelkundestudenten met rugpijn. Vonk: "Bleken de stoelen bij tandheelkunde te laag." 

In tachtig jaar veranderden de klachten. Soa's en anticonceptie stonden altijd hoog op de lijst. De jaren zestig en zeventig, de tijd van vrije liefde, vroegen daar ook om. En bij vlagen duikt schurft in alle hevigheid op. 

Vooral de laatste jaren heeft er een omslag plaatsgevonden: vaginale schimmelinfecties en chlamydiavermoedens komen nog veel ter sprake op consult, maar bijna net zo vaak gaat het over overspannenheid, burn-out, angst en depressie. 

Hoe gaat het met de gemiddelde student?
"Met de meeste studenten gaat het goed, maar met een heleboel studenten gaat het periodiek niet zo goed. Dat komt door te veel tegelijk willen doen, overmatig middelengebruik, over­matig alcoholgebruik. En we zien somberheid, angst, depressiviteit en gedachten aan zelfmoord."

Over dat laatste heeft u al eens de noodklok geluid. Ruim een kwart van de studenten heeft afgelopen jaar weleens aan zelfmoord gedacht. 
"Het is een belangrijk thema. En er is wat aan te doen. Daarom hebben we een protocol ontwikkeld en is er een gezondheidstest voor studenten. Het is belangrijk dat ze die invullen, zodat we de signalen op tijd opvangen. En we weten ook dat het meedoen aan de test alleen al een motivatie kan zijn om gedrag te veranderen." 

"Aan het einde van de gezondheidstest is er een stoplicht te zien: rood, oranje of groen. Daar-aan ziet een student hoe hij of zij ervoor staat in vergelijking met medestudenten."

Kloppen ze vervolgens meteen bij jullie aan?
"Dat is nog wel een punt. We weten dat veel ­studenten pijn lijden, maar geen hulp zoeken. Het is zonde om een half jaar van je studie te verliezen, omdat het niet goed met je gaat, terwijl we je hadden kunnen helpen." 

"Omdat studenten het zo lastig vinden om hulp te vragen, bieden we steeds meer e-health aan, want de drempel van online hulp ligt veel lager. Bij studenten is internettherapie mogelijk nog effectiever dan bij anderen, zeker als het gaat om seksuele of psychische problemen."

Waar komt de wijdverbreide somberheid ­vandaan?
"Overspannenheid, gespannenheid en dreigende burn-out zijn grote thema's tegenwoordig. Dat ligt aan de omstandigheden van studeren en aan de druk die kinderen op middelbare scholen al ondervinden."

"Die wordt alleen maar groter als ze naar de hogeschool of universiteit gaan. Daarbij is het spannend om op jezelf te wonen in Amsterdam, waar woningen duur zijn. Je hebt dus geld nodig, maar de basisbeurs bestaat niet meer. Dus je moet rijke ouders hebben of je moet werken. Maar als je werkt, kun je niet studeren." 

"Daarbij moet je de wereld verkennen, of op zijn minst naar Vietnam op reis. Er zit nogal wat maatschappelijke druk achter."

Is dat nieuw?
"Gedeeltelijk. Die druk komt bovenop wat van alle tijden is: jongens en meisjes van 18, 20 jaar, die worstelen met relatievorming, liefdesverdriet. We zien dat het gebruik van kalmeringsmiddel oxazepam flink is gestegen. En het gebruik van ritalin is in de laatste twaalf jaar geëxplodeerd, terwijl wij dat alleen voorschrijven als er een psychiatrische diagnose van ADHD is." 

"Angst en angstklachten in Amsterdam zijn de laatste jaren toegenomen. Dat geldt lang niet voor alle studenten, maar veel studenten voelen dat het af en toe te zwaar is. We kunnen als artsen de omstandigheden natuurlijk niet veranderen, maar als je ze wat weerbaarder maakt, ontspanningsoefeningen geeft, dan kan dat helpen."

De groeiende groep van duizenden buitenlandse studenten komt ook bij jullie terecht. Ziet u culturele verschillen?
"Je hebt de Amerikanen, die altijd met grote ­eisen ­komen en meteen een refill willen van hun antidepressiva. Zij weten alles beter en ­skypen nog wekelijks met hun psychiater in Amerika." 

"Of de Italianen, die een andere vorm van gezondheidszorg hebben, met veel verschillende specialismen. Alle vrouwen gaan daar naar de gynaecoloog. Voor hen is het wennen dat hier de assistente een uitstrijkje doet." 

"Studenten uit landen als Bulgarije, Roemenië, Hongarije en Rusland krijgen in hun land altijd antibiotica. Ze hebben ook stapels dozen daarvan mee. Ze kennen daar blijkbaar alleen bacteriën en geen virussen." 

"Chinezen en Koreanen zijn vriendelijk, maar vertellen niet wat ze echt hebben. Vaak komen ze uit eenkindgezinnen, dus ze zijn het waardevolste wat hun ouders hebben en mogen koste wat kost niet falen. Ze zijn vaak eenzaam en hard aan het studeren. Ze staan onder krankzinnig hoge werkdruk en spreken niet altijd goed Engels. We zitten dan met een smart­phone kwalen te vertalen."

Heeft u met studenten te doen?
"Nou, een beetje: 16 procent lijdt aan eenzaamheid, 24 procent heeft faalangst. Maar ik vind ze vooral ontzettend knap. Ze moeten veel moeilijke dingen doen: vloeiend Engels spreken, ingewikkelde papers schrijven. Komen ze hier een wetenschappelijke stage doen, schrijven ze een wetenschappelijk rapport in het Engels. Vroeger konden studenten dat helemaal niet. Indrukwekkend hoor."