Het ene moment 'normaal', dan weer hevig in de war

Er zijn in Amsterdam weinig zorginstellingen die niet ­weten wie Beate Dürrenmatt is. De Duitse (München, 1968) is al jaren bekend bij het AMC, het OLVG, het VUmc, de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam, het NPI, Arkin, GGZ Ingeest. Waar niet eigenlijk?

Ook de Amsterdamse politie, de gemeente en de GGD kennen haar. "Er zijn tijden geweest dat ik een vast agendapunt was in het wekelijkse overleg in de Amsterdamse crisisketen," zegt Dürrenmatt zonder ironie.

Het is moeilijk voor te stellen dat de vrouw die aan de keukentafel zit met een pot kruidenthee soms volledig in de war is. Ze lijkt bovengemiddeld intelligent, spreekt voor een geboren Duitse uitstekend Nederlands en niets in de interactie of het realiteitsbesef duidt op tekenen van waanzin.

Ook heeft Dürrenmatt een uitgebreide vriendenkring, doet ze veel aan sport en is ze drie ­dagen per week in loondienst voor hooggekwalificeerd, ambachtelijk werk, dat ze uit privacyoverwegingen geheim wil houden.

Hevige verwarring
Toch raakt Dürrenmatt vaak verward. Hevig verward. Ze heeft zelf de statistieken bijgehouden. In 2011 kwam ze 24 keer op de spoedeisende hulp vanwege zelfverwonding. In 2013 sliep ze 101 nachten in het AMC.

In 2014 werd ze 11 keer door de politie aangetroffen langs de snelweg, soms naakt. In 2015 is ze 56 keer met de ­ambulance vervoerd. Dit jaar is ze naar eigen zeggen tien keer in crisis geraakt. Dürrenmatt ondernam suïcidepogingen en is geregeld ­onder dwang opgenomen.

Het eerste contact met een psychiater vond plaats in Dürrenmatts jeugd. In een lange therapeutische carrière zijn vele diagnoses de revue gepasseerd. Depressie, sociale angststoornis, post-traumatische stressstoornis, epilepsie, psychose, borderline persoonlijkheidsstoornis. Zelf kan ze zich het beste vinden in een ­dissociatieve stoornis, een zeer zeldzame ­diagnose.

Vooral die laatste aandoening is de reden dat Dürrenmatt zo vaak een beroep moet doen op de spoedeisende zorg. Als de stress, die mede voortkomt uit een persoonlijkheidsstoornis, te groot wordt, verdwijnt het realiteitsbesef. Dan bevriest als het ware haar bewustzijn, en wordt Dürrenmatt onvrijwillig afgesloten van interactie met de wereld.

Op zulke momenten is de rationele vrouw aan de keukentafel ver weg. Ook voor zichzelf. Dan heeft ze geen grip meer op haar eigen denken en handelen en doet ze de vreemdste dingen.

Helikopter
"Dan stap ik bijvoorbeeld in een bus, zonder dat ik weet dat ik dat doe. Vervolgens ga ik lopen, denk ik. En dan raak ik vermoeid, en beland ik ergens. Ik ben in het Amsterdam-Rijnkanaal aangetroffen, langs snelwegen en liggend op straat."

"Het komt voor dat ik mezelf dan heb verwond en hevig bloed. De snijwonden zijn soms zo diep dat ik van het bloedverlies flauwval. Ik ben in zo'n toestand niet aanspreekbaar, al hoor ik soms wel nog wat. De mensen die me vinden, schrikken vaak. Dan bellen ze de politie. Ook die schrikt. Maar ze rapen me wel op en brengen me dan naar het ziekenhuis of een psychiatrische instelling."

Omdat de hulpverleners die haar vinden soms denken dat er sprake is van ernstig hersenletsel, is al een paar keer een helikopter voor haar uitgevlogen. "Dat is helemaal niet nodig, maar ik kan er niets aan doen dat die medische afweging wordt gemaakt.

Achteraf voel ik me daar dan schuldig over, want die zorg is duur. Of ik voel me überhaupt schuldig voor mijn bestaan. Als dat gevoel te erg wordt, verwond ik mezelf." Lange mouwen verbergen littekens op haar ­armen.

Trauma
De dissociatieve stoornis waarin Dürenmatt zich herkent, komt vaak voort uit een traumatische ervaring in de jeugd. Om zich aan de ­ellende te onttrekken, vlucht het kinderbrein uit de realiteit. Of dat ook bij Dürrenmatt is ­gebeurd, wil ze niet vertellen.

Wel zegt ze: "Mijn vader is getraumatiseerd uit de Tweede Wereldoorlog gekomen. Als wij aan de keukentafel zaten, zat hij in gedachten nog in zijn tent aan het oostfront. Hij praatte soms ook hardop met de mensen die hij daar had ontmoet. Het hele gezinsleven draaide erom dat mijn vader werd ontzien."

De streng katholieke man is al meer dan tien jaar dood. Haar 83-jarige moeder leeft nog. De twee hebben met enige regelmaat contact.

Dürrenmatt zelf heeft geen gezin. Ze heeft in het verleden relaties gehad, maar nu niet. Ze heeft een moeizaam contact met haar zus. Als ze in crisis raakt, staat ze er vaak alleen voor.

Dürrenmatt is geen gemakkelijke patiënt. Niet voor zichzelf, maar ook niet voor haar behandelaren. Ze heeft er al veel gehad. Soms ging het ­jarenlang goed, maar regelmatig is de therapeutische verbintenis ontspoord. Onenigheid, een klachtenprocedure. Er zijn instellingen die haar niet meer willen behandelen.

24
In 2011 kwam Beate Dürrenmatt 24 keer op de spoedeisende hulp vanwege zelfverwonding.

11
In 2014 werd ze 11 keer door de politie aangetroffen langs de snelweg, soms naakt.

56
In 2015 is ze 56 keer met de ambulance vervoerd.

101
In 2013 sliep ze 101 nachten in het AMC

Veel zorgverleners zijn niet in staat tot goed menselijk contact, zegt ze. Terwijl ze daar tijdens een crisis juist zo'n behoefte aan heeft. Dan is ze immers het contact met zichzelf kwijt. Een open vizier, warmte en erkenning van haar ­autonomie, dat mag ze toch wel verwachten van een behandelaar?

Crisisbed
Dürrenmatt heeft meer punten van kritiek op de psychiatrie: een kliniek die nauwelijks zonlicht biedt voor patiënten, vindt ze 'inhumaan'. Een kliniek met maaltijden zonder voldoende fruit, yoghurt en andere producten uit de schijf van vijf vindt ze 'ziekmakend'. Dat sommige instellingen haar vanwege conflicten niet meer langdurig behandelen, vindt ze 'schandalig'.

Toch heeft Dürrenmatt na veel inspanningen een psychotherapeut gevonden die haar behandelt. Ze wil met haar 'binnenleven' in contact komen en zo de crisissituaties voorkomen. Het acute behandelteam van de Amsterdamse crisisdienst is er voor de keren dat ze toch verward raakt.

Dürrenmatt heeft geen gewelddadige inborst. Er is ooit een zaak aangespannen door een ­ambulancebroeder. Ze had hem in verwarde toestand tegen het hoofd had geschopt, maar ze werd ontoerekeningsvatbaar verklaard.

Ook heeft ze een agent in de hand gebeten, maar daaruit volgde geen aangifte. Om die reden heeft ze geen strafblad. Gelukkig, want voor haar werk moet ze geregeld in de Verenigde Staten zijn. Met een strafblad en een psychiatrisch verleden wordt dat moeilijker.

Bed op recept
Om het systeem te ontlasten, denkt Dürrenmatt dat een crisisbed een zinvolle bijdrage kan leveren. Een zogenaamd 'bed op recept'. Dat is een kortdurende noodopvang voor mensen die een crisis voelen aankomen, en die willen ­afwenden.

Zo deed Dürrenmatt het ook in 2013, totdat het AMC zei dat ze met 101 overnachtingen per jaar te vaak gebruikmaakte van het crisisbed. Ook andere mensen met een bijna-crisis hadden de voorziening nodig.

In Amsterdam-Noord staat het Respijthuis Amerbos, een soort bed op recept, met het ­verschil dat er geen psychiaters en andere artsen werken, maar ervaringsdeskundigen. ­Dürenmatt ging er kijken, maar vindt dat haar problematiek te ingewikkeld is voor het Respijthuis.

"Zo'n bed op recept als in het AMC was een goede regel, jammer dat het is wegbezuinigd," zegt ze. "Ik heb een rijk leven, jammer dat ik er te weinig aan toekom," concludeert ze.