Er is een tijd geweest - zo rond 1870 - dat God hier niet woonde
De straat waar ik woon, is genoemd naar een Amsterdamse schrijver die helaas niemand meer kent: Fokke Simonsz (1755-1812). Hij schreef namelijk schertsen, satiren, hekelschriften.
Over de straat schreef de dichter Willem Wilmink het gedicht God woont in de Fokke Simonszstraat. Over een jongetje dat een duif wilde redden en waarover God zich ontfermde.
Maar er is een tijd geweest - zo rond 1870 - dat God hier niet woonde en mijn straat de Gedempte Nieuwe Looijerssloot heette.
Daar woonden toen 1700 mensen en omdat de armoede ongekend was, waren ook de hygiënische omstandigheden meer dan erbarmelijk.
Gelukkig was er een geweldige man, die een standbeeld verdient - en minstens een straatnaam - die een oplossing had voor het poepprobleem dat overigens in heel Amsterdam speelde: kapitein ingenieur Charles T. Liernur. Hij vond een 'pneumatisch rioolstelsel' uit dat, volgens filosoof Jaffe Vink in zijn grappige en historisch interessante boek Holy Shit een 'mirakel van moderne techniek' was.
In de Fokke Simonszstraat zou de riolering worden getest. De poep van de armen en de arbeiders die zou worden opgevangen, zou over het akkerland worden verspreid. Een win-winsituatie. De riolering van Liernur werkte uitstekend.
Maar!
De mestwaarde uit de Nieuwe Looijerssloot bleek verre van nuttig. Het bevatte te veel stikstof, veroorzaakt door het slechte eten.
Vink vermeldt in zijn boek wat de Amsterdamse arbeiders aten. Het was een menu van brood, gort, kool, zout en koffie, plus wat vet en zout.
Maar de melk was afgeroomd en daarna aangelengd met water. 'Dat water was putwater met een door roet en andere organische bijmengsels veroorzaakte gele kleur.'
En het brood bevatte 'gemalen gips en krijt.' Er werden toen ook bakkers betrapt 'die giftig kopersulfaat in het deeg deden: dat gaf een mooie kleur aan het brood.' En de koffie was 'aardappelmeel met melasse.' Soms ook cichorei met fijngestampt steenkoolgruis, gebrande tarwe, eikels of wortels - en voor de mooie roodbruine kleur nog wat 'Venetiaans rood', alias ijzeroxide.
Omdat de opbrengst van de arbeidersmest zo gering was en de kosten zo hoog waren, werd ervan afgezien om de riolering van Liernur in de Amsterdamse arme buurten aan te leggen. Men zocht de mensen 'met een hogere welstand' op.
Het staat allemaal in het heerlijke boekje van Jaffe Vink.
Het rioleringssysteem van Liernur werd een prijzig fiasco.
Het Amsterdamse riool werd pas in 1989 voltooid.
Giftig kopersulfaat in het deeg gaf een mooie kleur aan het brood
Theodor Holman (1953) is columnist, schrijver, televisie- en radiomaker. Elke dag, uitgezonderd zondag, lees je hier zijn column. Lees al zijn columns terug in het archief.
Reageren? t.holman@parool.nl