'Vrijzinnigheid is niet het probleem van Amsterdam'

De burgemeester zei het ­treffend in haar beëdigingstoespraak: "Het wezen van Amsterdam. Dat is de belofte van vrijheid." In deze stad kan alles. Het is een beeld dat ­Amsterdam koestert. En terecht.

In Amsterdam kun je zijn wie je wilt zijn en je kunt er worden wie je wilt worden. In deze stad maakt het niet uit wie je liefhebt: mens, man, vrouw, of allemaal, tegelijk. Het maakt niet uit in wie of wat je gelooft: God, Allah of Marx. ­Amsterdam is de stad waar je op de Dam kunt slapen voor de vrede. Waar je het bestuurs­gebouw van de universiteit kunt bezetten met een roep om beter, kritischer onderwijs. Waar je in je groene string door de stad kunt skeeleren, zomaar.

En ook, waar je de geestverruimende middelen mag gebruiken waar jij gelukkig van wordt. Je mag in Amsterdam seks verkopen, zonder dat je daarmee gecriminaliseerd wordt.

Vrijzinnigheid is een uniek ideaal. Het bevrijdt mensen van de dwingende moraal van autoritaire instituties, van 'koning, kerk en ­kapitaal'. En die bevrijding schept de ruimte voor al die Amsterdammers met al die verschillende identiteiten. Vrijheid creëert daarmee ook ruimte voor tolerantie en acceptatie van die diversiteit. Ze maakt nieuwsgierig naar mensen die anders zijn. Dat is een enorme rijkdom die we moeten beschermen.

De laatste jaren woedt er in delen van de stad echter ook een debat over de vraag hoe vrij we werkelijk zijn. Er verdwijnen steeds meer vrije ruimtes, ateliers en buurthuizen. Veel Amsterdammers in met name het centrum, voelen zich ook zélf steeds verder beperkt in hun vrijheid. Ze ervaren die beperking in de vorm van overlast, vuil, drukte en commercie. Ze zien hoe anderen met een verwrongen interpretatie van het Amsterdamse vrijheidsbegrip, er misbruik maken.

Neoconservatisme
Opvallend genoeg wordt de oorzaak van die ­beperkingen in vrijheid, steeds meer gelegd bij vrijzinnigheid zélf en het 'imago' van Amsterdam als 'stad waar alles maar moet kunnen'.

Daarom zouden de coffeeshops maar moeten sluiten. Of alle ramen op de Wallen. Maar die ­redenering doet de vrijzinnige traditie van ­Amsterdam ernstig tekort. Ze past eerder in een neoconservatisme dat Amsterdam vreemd is. Het is niet de vrijzinnigheid die onvrijheid veroorzaakt, maar de markt en de criminaliteit die misbruik maken van de Amsterdamse vrijzinnigheid.

Een bedrijf dat openbare ruimte claimt door afval te dumpen of een illegaal terras te exploiteren, beperkt daarmee de vrijheid van anderen om zich in diezelfde ruimte te bewegen. Mensen die eerst volgegoten worden in een pubcrawl van een touroperator en vervolgens 's nachts schreeuwend over straat zwalken, ­beperken anderen in hun vrijheid om van een normale nachtrust te genieten.

Wij zien de vrije, publieke ruimte in de stad als een gemeenschappelijk goed. En als je denkt dat je je de publieke ruimte mag toe-eigenen, dat die vrijheid een alleenrecht is, dan pleeg je inbreuk op de vrijheid van anderen. De Amsterdamse vrijheid is van ons allemaal samen. De vrijheid wordt altijd begrensd door de vrijheid van de ander. Vrijheid is geen vrijbrief.

Vrijheid als consumptieproduct
Markt en commercie zien de vrijzinnigheid en authenticiteit van Amsterdam daarnaast ook steeds meer als businessmodel. Er zijn bedrijven die geld willen verdienen aan festivals en culturele broedplaatsen. Bedrijven die tours ­organiseren om de sekswerkers op de Wallen aan te gapen, of die coffeeshops laten rond­varen op de grachten. Ze zorgen ervoor dat veel mensen niet van dat vrije Amsterdamse leven kunnen genieten, en dat de vrijzinnigheid een consumptieproduct wordt voor flitsbezoekers.

Dan is er nog een manier waarop de vrijheid misbruikt wordt. Er wordt grof geld verdiend aan de handel in drugs. De grote geldstromen en het witwassen van de opbrengsten van die handel, gaan gepaard met veel geweld, uitbuiting en onschuldige slachtoffers. De kwetsbare status quo van het gedoogbesluit op softdrugs en de illegaliteit van drugs als xtc, maakt de ­mogelijkheid tot misbruik van de vrijheid om genotsmiddelen te gebruiken nog groter.

Juist waar vrijheid onvolledig is, is zij ook het kwetsbaarst. Dat lossen we niet op door nieuwe verboden, maar juist door meer vrijheid. Legalisering van de productie van wiet en van bepaalde harddrugs kan misbruik voorkomen. Ongeveer hetzelfde geldt voor de sekswerkers die beperkt worden in de vrijheid om hun beroep uit te ­oefenen. Niet recriminaliseren, maar decriminaliseren is het antwoord op uitbuiting en willekeur.

Zij die roepen dat de vrijzinnigheid in Amsterdam is doorgeslagen en dat de 'moraal moet worden hersteld', offeren vrijzinnigheid juist aan de krachten die er misbruik van maken. Wij weigeren ons vrijzinnigheidsbegrip op te geven aan vercommercialisering en criminaliteit. Wij willen juist ontsnappen aan de tucht van de markt, om meer vrijheid te scheppen voor ­diverse manieren van leven en van denken. Dat is zoals vrijzinnigheid in onze stad bedoeld is.

Zondag spreekt Femke Roosma in De Balie tijdens het evenement De stad waar alles kan, georganiseerd naar aanleiding van de gelijknamige serie in Het Parool.