Verband tussen overgewicht moeders en kinderen

Het is een aanzienlijk maatschappelijk en medisch probleem: overgewicht. "De kans op suikerziekte, hart- en vaatziekten en daarmee op een korter leven is voor mensen met obesitas serieus groter," zegt Adriëtte Oostvogels, die onlangs aan de Universiteit van Amsterdam promoveerde op een onderzoek naar het verband tussen overgewicht van moeders en hun kinderen.

"Bovendien worden kinderen met overgewicht sneller gepest en kunnen ze daardoor ongelukkiger zijn dan kinderen met een normaal gewicht."

Bij een op de zeven Nederlandse kinderen is de balans tussen lengte en gewicht verstoord. Oorzaken zijn vanzelfsprekend te vinden in het specifieke eetgedrag van de ouders en hun kinderen, maar kunnen soms ook te herleiden zijn tot de sociaal-culturele achtergrond van kinderen en hun opvoeders. Dik zijn kan als een vorm van welvaart worden gezien, maar ook een gebrek aan kennis over gezond voedsel kan een rol spelen.

Oostvogels heeft in haar onderzoek vooral gekeken naar de relatie tussen het gewicht van moeders voordat zij zwanger werden en het gewicht van hun kinderen tot zes jaar na de geboorte. Zij heeft daarbij gebruikt gemaakt van een grote hoeveelheid gegevens uit de ABCD-studie, een langlopend onderzoek naar de ­gezondheid van achtduizend Amsterdamse kinderen met verschillende culturele achtergronden.

Uit dit onderzoek, dat wordt uitgevoerd door het AMC, blijkt dat kinderen, en dan vooral meisjes, een grotere kans op overgewicht hebben als hun moeder voor de zwangerschap aan de zware kant was. Oostvogels: "Ongeveer twintig procent van de kinderen met moeders met overgewicht bleek zelf ook te dik te zijn."

Levensstijl van jonge kinderen
Hoewel kinderen net zo veel genen van hun vader krijgen, zijn van de vaders geen gegevens over hun gewicht over een langere periode en ook niet van vlak voor de zwangerschap van hun partner bekend, zegt Oostvogels.

"Dat maakt het inderdaad moeilijk om het overgewicht van moeders als verklaring te geven voor overgewicht bij kinderen, maar er zijn andere redenen om meer naar moeders te kijken. Over het algemeen zijn moeders nog steeds meer betrokken bij de levensstijl van jonge kinderen, van voeding tot lichaamsbeweging. En daarnaast denken wij dat de zwangerschap zelf een rol speelt."

De onderzoekster doelt daarmee op zaken als de vet- en suikerhuishouding van de moeder die mogelijk invloed hebben op bijvoorbeeld het gevoel van verzadiging van het kind in de jaren na de geboorte. "We zagen een relatie in de cijfers als het gaat om een ongezonder 'cardio­metabool profiel', de optelsom van de BMI, bloeddruk, vet- en suikerhuishouding bij moeder en kind."

Omgevingsfactoren
Maar met het leggen van een verband, is er nog geen verklaring gevonden, zo weet Oostvogels ook. "Er is wel sprake van samenhang, maar daarmee weten we nog niet precies waardoor dat verband ontstaat."

20%

Van de kinderen wier moeder voor de zwangerschap overgewicht had was ongeveer 20 procent zelf ook te dik.

Volgens de onderzoeker is het niet alleen verstandig te kijken naar de verdere ontwikkeling van de kinderen, maar ook onderzoek te doen naar de genetische rol van de ouders, net als naar omgevingsfactoren. Daarbij vraagt de situatie van meisjes extra aandacht, zegt Oost­vogels.

"Relatief veel meisjes van vijf jaar hebben met overgewicht te maken als hun moeder dat voor de zwangerschap ook had. Hoe dat kan, weten we nog niet precies, maar het betekent wel dat het zinvol is wat meer aandacht te geven aan meisjes als het om preventie en aanpak van overgewicht gaat."

Goed voorbeeld
Volgens Oostvogels begint dat voor de zwangerschap met afvallen en het aanmeten van een gezondere levensstijl. "Tijdens de zwangerschap moeten vrouwen zeker niet proberen af te vallen, maar is het wel goed als huisartsen, verloskundigen en medewerkers van consultatie­bureaus, meer aandacht geven aan moeders met overgewicht, met als doel meer te bewegen en gezond te eten. Dat is niet alleen goed voor de moeder, maar ook een goed voorbeeld voor het kind."

De Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht is volgens Oostvogels een voorbeeld hoe overgewicht effectief aangepakt kan worden. "Daar zie je dat het probleem in de volle breedte wordt benaderd door in te zetten op een gezondere levensstijl, door voorlichting te geven aan ouders en kooklessen voor hen te organiseren en vanuit de scholen in te zetten op water drinken en fruit eten."