Joodse gemeenschap: Amsterdam moet Joden beter compenseren

Amsterdam moet zijn besluit heroverwegen om de Joodse gemeenschap in de stad alleen collectief te compenseren voor de onterecht geïnde erfpachtgelden tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Volgens Ronny Naftaniel, vicevoorzitter van het Centraal Joods Overleg, moet de gemeente het voorbeeld volgen van de NS, die dinsdag besloot individuele schadevergoedingen te betalen aan overlevenden en nabestaanden van de Holocaust.

Het vervoerbedrijf besloot hiertoe over te gaan na een jarenlange strijd van Salo Muller (82), oud-fysiotherapeut van Ajax, wiens ouders in Auschwitz zijn vermoord.

Strijd
Muller, die in de oorlog ondergedoken zat, stuurde afgelopen zomer een dagvaarding naar de NS, waarin hij de spoorwegen aansprakelijk stelde voor het in opdracht van de Duitse bezetter vervoeren van Joden naar de vernietigingskampen.

De NS verdiende miljoenen aan het transport van de 107.000 Joden naar kamp Westerbork. Het geld werd onttrokken aan Joodse bezittingen en gelden via de roofbank Lippmann, Rosenthal & Co. Via Westerbork werden de Joden naar de concentratiekampen vervoerd.

"De Joden betaalden dus zelf voor hun deportatie," zegt Bas Kortholt van herinneringscentrum Westerbork.

Salo Muller, die als kind in de Hollandse Schouwburg terechtkwam nadat zijn ouders waren opgepakt, begon zijn strijd enkele jaren geleden. "Ik begon met een briefwisseling, maar dat haalde niet veel uit. Ik ken Roger van Boxtel, president-directeur van de NS persoonlijk omdat hij commissaris was van Ajax en ik heb enkele gesprekken met hem gevoerd."

De NS koos uiteindelijk eieren voor zijn geld toen Muller besloot de strijd uit te vechten in de rechtbank. "Mensen zeiden: 'Schei ermee uit. Je bent al over de tachtig, dit is trekken aan een dood paard', maar ik ben toch doorgegaan. Ik ben heel blij met dit resultaat. Het is een pleister op de wonde."

Verzoek
Naftaniel laat weten 'een enorme buiging' te maken voor Salo Muller. "Het is een persoonlijke genoegdoening. Zijn hele leven is door de oorlog in de schaduw gesteld."

Naftaniel vindt dat de gemeente Amsterdam over het eerdere besluit moet nadenken. "Als je niet eerst de individuen hebt gehonoreerd, kun je niet collectief geld gaan geven."

De gemeente Amsterdam wil nog niet ingaan op het verzoek van Naftaniel om het besluit tot collectieve uitkering van de Joodse erfpachtgelden (nu 10,8 miljoen euro) te heroverwegen.

Dat de NS nu tot individuele schadevergoeding overgaat, noemt Naftaniel 'puur rechtvaardig'. "Het is hoogst kwalijk dat de Joden zijn belast voor hun eigen ondergang. De NS hebben nooit willen erkennen dat ze medeschuldig waren."

Een speciale commissie gaat onderzoeken hoe en wie wordt gecompenseerd. "Op dit moment kunnen we niet zeggen wie er voor zo'n vergoeding in aanmerking komt en hoe hoog de bedragen zijn," zegt een NS-woordvoerder.

Zwarte bladzijde
De uitbetaling komt volgens Naftaniel wel te laat. "We zijn er nog niet. Wie krijgt het geld? Er is vrijwel niemand meer over van de mensen die naar Westerbork en Vught zijn vervoerd. Zo'n 5000 Joden zijn teruggekomen, een handjevol leeft nog. Ik had het die mensen gegund de schulderkenning van de NS mee te maken."

De NS beschouwt de Tweede Wereldoorlog 'als een zwarte bladzijde' in de geschiedenis van het bedrijf. In september 2005 bood de NS zijn verontschuldigingen aan voor zijn rol tijdens de bezetting. De NS gaf de laatste jaren geld aan onder meer het Holocaust Museum in Amsterdam en Herinneringscentrum Kamp Westerbork.

De Franse spoorwegen gingen in 2014 over tot individuele uitbetalingen aan Joodse slachtoffers van de Holocaust.