Budgetvliegers zitten in de hoek waar klappen vallen

Voor 199 euro naar Amerika. De IJslandse ­multimiljonair Skúli Mogensen - rijk geworden in de telecom - dacht goud in handen te hebben met zijn pimpelpaarse Wow Air.

Dankzij een tussenstop in Reykjavik hoefde zijn maatschappij geen dure langeafstandstoestellen te kopen, maar kon ze in twee sprongen met Airbussen tegen bodemkosten naar de VS pendelen. In 2015 streek Wow ook op Schiphol neer.

Het sprookje lijkt voorbij. In september haalde de maatschappij nog 60 miljoen euro op, maar de bijbehorende financiële informatie maakte duidelijk dat Wow diep in de problemen zat. In de eerste negen maanden van het jaar verloren de IJslanders bijna 30 miljoen euro, terwijl de omzet juist 30 procent steeg.

Aartsrivaal
Tevergeefs probeerde Wow zich daarna in handen te spelen van aartsrivaal Icelandair. Toen die deal definitief was afgeschoten, restte Wow niets anders dan voor 12 miljoen dollar vier ­toestellen aan Air Canada te verkopen en vijf ­gehuurde vliegtuigen te retourneren.

Wow is inmiddels in handen van de Amerikaanse investeerder Indigo - eigenaar van lowcostmaatschappij Frontier en aandeelhouder van het Hongaarse Wizz Air. 

Wow is niet de enige prijsstunter die in de ­penarie zit. Ook Norwegian, dat vanaf Schiphol zowel budgetvluchten binnen Europa aanbiedt als directe lageprijsverbindingen naar de VS, heeft financiële problemen. 

De maatschappij, die sinds mei vier keer per week met Dreamliners tussen Schiphol en New York JFK vliegt - met vanafprijzen van 350 euro voor een retour - probeert 200 miljoen euro te bezuinigen. Onder meer door, net als Wow, vliegtuigen af te stoten.

Het zijn vooral torenhoge groeikosten die Norwegian nu nekken. Het bedrijf heeft zich diep in de schulden gestoken voor een shopping spree, waarbij op het dieptepunt van de luchtvaart­crisis in 2012 de grootste vliegtuigorder in de Europese geschiedenis is gedaan: 122 Boeings en 100 Airbussen.

79%

Toestellen van Norwegian zijn voor minder dan 79 procent vol, KLM doet het beter met een beladingsgraad van 88 procent

De financieringslasten hangen de Noorse maatschappij als een molensteen om de nek. Problemen met de motoren van Boeings 787 Dreamliner hielpen dit jaar ook niet mee. Maar vooral de passagier liet het afweten. De beladingsgraad bij Norwegian is inmiddels onder de 79 procent gezakt - bij KLM was die in november 88 procent. 

Budgetvliegers zitten in de hoek waar klappen vallen. Ben Smith, de nieuwe topman van Air France-KLM, zette prijsdochter Joon van Air France dit najaar direct na zijn aantreden op de helling. Ryanair, een budgetmaatschappij die níet in terminale financiële problemen verkeert, beleefde een horrorjaar met arbeids­onrust, stakingen en geschrapte vluchten.

De eerste slachtoffers zijn al gevallen; het even­eens IJslandse Primera Air, dat dacht vanaf 99 euro vanuit Kopenhagen, Brussel en Parijs Orly de oceaan over te kunnen vliegen, ging in oktober failliet. Op Cyprus viel het bescheiden Cobalt Aero al om. En al in 2017 gaven Air Berlin en het Britse Monarch er de geest aan. 

Duurdere kerosine
Behalve overspannen groei hakt ook de stijgende kerosineprijs erin. Traditionele luchtvaartmaatschappijen kopen hun brandstofbehoefte vooraf in, zodat ze minder kwetsbaar zijn voor prijsschommelingen. 

Voor een bescheiden speler als Wow is dat geen optie. Voor Norwegian wel, maar die verloor alleen al in oktober en november 171 miljoen dollar op zo'n brandstofdeal. 

De lokroep van de trans-Atlantische budgetvlucht blijft desondanks sterk. Het Spaanse ­Level, onderdeel van het Britse IAG van British Airways en Iberia - zou volgend jaar met drie toestellen vanaf Schiphol zowel Europese als ­intercontinentale budgetvluchten willen gaan aanbieden.