Klavers kantinetour: 'Ik doe dit echt om te luisteren'

Terwijl de één nog een keer opschept uit de buffetschalen vol pasta, satéstokjes en aardappelgratin ('het is heel lekker hoor!'), zit de ander met een kop koffie al klaar voor wat komen gaat.

"Ik wil een politicus van dichtbij meemaken," zegt lerares Tanja Jansen opgetogen. Jack Mens, die bij een afvalbedrijf werkt: "We horen die politici in Den Haag al genoeg praten, fijn dat hij een keer komt luisteren."

Welkom bij de kantinetour van GroenLinks, waar de 'hij' in kwestie aan de bar nog een bordje eten staat weg te kauwen. Het is Jesse Klaver, de voorman van GroenLinks.

Klaver is deze woensdagavond in februari aangeland in een houten gebouwtje met piepende klapdeuren in Hoofddorp. Het doet in het dagelijks leven dienst als kantine van handbalclub S.V. Lotus. De teams kijken vanaf ingelijste foto's aan de muur toe. Op een plankje boven de bar staan behaalde bekers te glimmen.

Op plekken als deze wil de partij naast de student en de hoogopgeleide Randstedeling, die al vaak op de partij stemmen, ook de buschauffeur en de postbode bereiken. Zij zitten vanavond niet op de in hoefijzervorm opgestelde stoelen. Wel zitten daar politieagenten, mensen uit de zorg, vuilnismannen en docenten, heel veel docenten.

Kafka in de polder
Dat komt omdat GroenLinks de kantinebijeenkomsten - een combinatie van (gratis) eten en praten - niet openstelt voor iedereen, maar mensen gericht uitnodigt. Zo zijn in de omgeving van Hoofddorp veel scholen benaderd.

Drie leraren van basisschool De Octopus zijn erop af gekomen. "Ik heb het idee dat de boodschap bij jou aankomt," zegt Nanno Veldhuijzen van Zanten van die school in het kringgesprek tegen Klaver. De GroenLinksleider hoort dat vaker, zal hij later in zijn Haagse werkkamer zeggen. "Ik doe dit echt om te luisteren naar mensen."

Want de kantinetour is niet bedoeld als podium waar Klaver panklare oplossingen uit zijn mouw schudt - al is het maar omdat GroenLinks het met veertien oppositiezetels niet bepaald voor het zeggen heeft op het Binnenhof.

Wat Klaver hoort, klinkt als Kafka in de polder: de laborant die in het ziekenhuis met het stokoude Windows 97 werkt, de fysiotherapeut die bij iedere patiënt verplicht allerlei testjes moet doen omdat de verzekeraar anders vergoeding afkeurt, de 'onmogelijke taak' die leraren hebben om kinderen in één klas van hoog én laag niveau goed les te geven.

De kantinetour leverde Klaver inspiratie voor een wetsvoorstel dat hij dit weekeinde presenteert. Tijdens de gesprekken hoorde hij veel zorgverleners over de problemen door de verplichte aanbesteding van zorg door gemeenten. GroenLinks wil een eind maken aan die verplichting, ook al moet dat van Brussel. Klaver: "De zorg is geen markt."

Die leus wordt toch vooral geassocieerd met de SP. Met de tournee langs kantines begeeft GroenLinks zich ook nadrukkelijk op het vlak van die concurrerende partij én de PvdA; partijen met wie Klaver in de Tweede Kamer juist zegt te willen samenwerken.

De 'linkse vrienden' werden vooraf niet door Klaver geïnformeerd over de koerswijziging richting middelbaar en lager opgeleiden. Zelf vindt Klaver het vooral een logische stap om van GroenLinks een brede volkspartij te maken.

Daarover is politicoloog Philip van Praag van de UvA sceptisch. "Ik heb weinig van de kantinetour gemerkt. Hij zou het veel langer en consequenter moeten doen om effect te hebben."

Daarbij, stelt Van Praag, moet de partij dan óók met een programma komen dat lageropgeleiden aanspreekt. Duurzaamheid, een speerpunt van GroenLinks, is voor die groep kiezers niet hét thema. "Met dit programma gaat dat niet lukken."

Groter electoraat
Klaver verklapt dat het partijprogramma door wat hij hoort tijdens de kantinetour wel 'op een aantal punten' zal worden gewijzigd - noem het voortschrijdend inzicht.

Details wil hij nog niet geven. "Maar het zijn dingen die we niet goed genoeg hebben gezien. Als je gaat praten, moet je ook van mening durven veranderen. Maar het kunnen alleen wijzigingen zijn waar we zelf in geloven. Ik ga het niet aanpassen aan de wens van de kiezer."

Als GroenLinks de opmars van de Tweede Kamerverkiezingen wil voortzetten in de gemeenten, moet Klaver wel een groter electoraat bereiken. In Amsterdam kan de partij de grootste worden, net als in Utrecht en Nijmegen.

In Rotterdam is een grote stijging mogelijk. Maar die klinkende cijfers worden alleen behaald als de partij óók andere kiezers dan het traditionele GroenLinkselectoraat aan zich weet te binden. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 verloor de partij juist iets ten opzichte van 2010; destijds de beste uitslag ooit.

Rockster
De kantinetour - kleinschalig en in de relatieve luwte - is een heel verschil met de poptempels waar Klaver eerder 'optrad' als een soort rockster, toegejuicht door vooral jonge 'fans'. Ook nu zijn er nog grote 'meet-ups'.

Er was er al eentje als demonstratie tegen Lelystad Airport in Zwolle en in Maastricht over de toekomst van Europa en Nijmegen. Utrecht en Amsterdam volgen nog in maart. In Rotterdam, waar GroenLinks zondag - pal naast Feyenoord-PSV - congresseert, staat de volgende grote meet-up op het programma. 2500 mensen hebben zich daarvoor aangemeld.

Het staat in schril contrast met de vijftig man die nu in Hoofddorp zijn samengekomen. Iedereen die dat wil, komt aan het woord - mits ze daarvoor gaan staan. Arie van Giesbergen uit Abbenes doet dat ook. Hij werkt bij de milieudienst Meerlanden. Dat bedrijf, eigendom van zes gemeenten, kreeg een telefoontje via de lokale raadsfractie van GroenLinks, of er mensen wilden meedenken?

Vuilnisman Arie, die 'op de vrachtwagen rijdt die altijd in de weg staat', wilde dat wel. "Ik krijg altijd commentaar. 'Ken je dat niet in je eigen tijd doen?'" Of, erger nog, mensen die meteen de middelvinger opsteken.

"Kijk," zegt Arie - bij de kantinetour hebben mensen geen achternaam - "wij worden niet slecht betaald, maar wel soms slecht gewaardeerd." Klaver, handen in de zakken, knikt. Hij slaat alles op en neemt het mee terug naar Den Haag. Daar moet zijn kantinetour rond Prinsjesdag leiden tot één grote actiedag.

GroenLinks legt de tournee nu wel een aantal weken stil vanwege de gemeenteraadsverkiezingen. "De kantinetour is géén verkiezingsbijeenkomst," benadrukt Klaver. Maar de reacties die hij van de kantinebezoekers zegt te krijgen, komen - toeval of niet - wél exact overeen met wat GroenLinks electoraal beoogt.

"'Ik heb voor het eerst het gevoel dat GroenLinks er óók voor mij is', hoor ik vaak. Dat is precies wat ik wil."