Kabinet start voorbereiding Nederlandse vliegtaks

"De vliegtaks gaat er gewoon komen. Je kunt blijven dromen, maar we hebben daar nu eenmaal afspraken over gemaakt." Luchtvaart­minister Cora van Nieuwenhuizen beloofde het eerder deze maand al, het ministerie van Financiën maakt het waar.

Staatssecretaris Menno Snel start met de voorbereidingen voor een wet die de invoering van een Nederlandse vliegtaks in 2021 mogelijk maakt. De D66-bewindsman wijkt daarmee af van de afspraken uit het regeerakkoord die vorig jaar onder druk van zijn partij zijn gemaakt.

Daarin staat dat eerst wordt gewerkt aan een Europese vliegtaks daarna aan een heffing op vieze vliegtuigen. Lukt die tweetrapsraket niet, dán komt er een Nederlandse taks.

Maar dat duurt de staatssecretaris te lang. De Europese Commissie tilt de gevoelige zaak over de Europese verkiezingen van maart. Omdat het daarna nog wel eventjes zal duren voordat het onderwerp - tussen alle brexitperikelen - weer op de agenda komt, is het volgens Snel twijfelachtig of de oorspronkelijke invoeringsdatum wordt gehaald.

2021 is volgens Snel cruciaal. Niet zozeer om het milieu te helpen of geluidshinder te temperen, maar omdat anders een gat in de begroting ontstaat. De 200 miljoen euro die de taks jaarlijks oplevert, gaat meteen de schatkist in.

"Onze voorkeur gaat uit naar een Europese belasting, dán heffing per vliegtuig, dan belasting per passagier," zegt een woordvoerder namens de staatssecretaris van Financiën. "Europese invoering zal niet simpel zijn. Als je die 200 miljoen wilt binnenhalen, dan moet je voorbereidingen treffen voor de andere opties."

Er is geen begrotingsgat
Maar gaapt dat begrotingsgat wel? De schatkist profiteert al sinds 2012 van de opbrengsten van de Europese emissiehandel voor de luchtvaart, die moet betalen voor de uitstoot van broeikasgas.

Vorig jaar streek Nederland zo 190 miljoen euro op. Alleen in de eerste helft van dit jaar was dat al 201 miljoen euro. 

Omdat de prijs voor een CO2-certificaat flink aan het stijgen is, wordt dit jaar een bedrag tussen de 400 en 500 miljoen euro verwacht, meer dan twee keer zo veel als begroot. Daarmee is Snels begrotingsgat bij voorbaat al gedicht.

De staatssecretaris gaat bovendien voorbij aan een andere voorwaarde uit het regeerakkoord; dat eerst wordt gekeken naar een extra heffing op lawaaiige en vervuilende vliegtuigen voordat naar vliegtaks wordt gegrepen. 

Nu zet hij beide mogelijkheden naast elkaar. "Er komt nog een keuze van het kabinet voor een vliegtaks per ticket of een belasting per vliegtuig," bevestigt Snels woordvoerder.

Dat brengt het kabinet in het vaarwater van Schiphol, dat eind deze maand precies zo'n heffing op lawaaimakers bekend zal maken. Vanaf volgend jaar april gaan oudere, viezere en lawaaiige toestellen flink meer betalen om op de luchthaven te mogen starten en landen. De opbrengst daarvan gaat naar de luchthaven.

Vervuiler betaalt vier keer
Het is dan ook niet zo, zegt Financiën, dat daarmee een nationale viespeuk- en lawaaiheffing op vliegtuigen van de baan zal zijn. 

"Schiphol werkt aan zijn eigen heffing, waarvan de opbrengst ten goede komt aan Schiphol. Wij werken aan een maatregel voor de schatkist."

KLM-topman Pieter Elbers loopt al langer te hoop tegen de 'opeenstapeling van milieutaksen'. De maatschappij valt vanaf 2021 onder het wereldwijde emissiehandelssysteem voor de luchtvaart, de EU-variant die al sinds 2012 geldt, de heffing die Schiphol wil invoeren en dan de vliegtaks van het kabinet. 

"Daarmee wordt vier keer voldaan aan de eis dat de vervuiler betaalt." Volgens Elbers is vliegtaks sowieso onnodig. "In het regeerakkoord is ook afgesproken dat eerst gekeken wordt naar Europese maatregelen. Die zijn er al: emissiehandel."

"Passagiersbelastingen verminderen de mogelijkheden van luchtvaartmaatschappijen om te innoveren en creëren geen prikkels om efficiënter en duurzamer te opereren," aldus EasyJet. 

De maatschappij vreest dat door de afdracht van al die heffingen investeringen in milieumaatregelen - zoals biokerosine en de nieuwste vliegtuigen - worden getemperd.

Ook de milieubeweging ziet weinig in de maatregel. "Wij zijn niet voor deze vliegtaks," zegt Cas van Kleef van Greenpeace. "In deze vorm gaat hij niet ver genoeg. Als je 3,80 euro extra moet betalen dan ga je niet minder vliegen; dat is een tickettaksje."

"Hoe hoog de vliegtaks ook wordt, het bedrag zal nooit groot genoeg zijn om de klimaatdoelen van Parijs te halen. Om de luchtvaart eerlijk te belasten moet er btw op vliegtickets en accijns op kerosine komen, én een CO2-heffing." 

"Tickets worden dan 63 procent duurder. Dat zou niet alleen twee miljard euro opleveren, maar er ook voor zorgen dat mensen minder gaan vliegen."

Via België
De tegenwerpingen van het monsterverbond van luchtvaart en milieubeweging worden gestaafd door bevindingen van CE Delft, dat notabene door het kabinet is besteld. Volgens het onderzoeksbureau zijn de effecten van de vliegbelasting op CO2-emissies, geluid en fijnstof klein tot verwaarloosbaar. 

Minder dan 5 procent van de reizigers zal vanwege de vliegtaks voor een alternatief kiezen zoals reizen via het belastingvrije België, of met trein, auto of bus. Hun gemis op Schiphol wordt bovendien direct opgevuld door transferpassagiers.

De overheid zorgt er volgens het onderzoeksbureau bovendien zelf voor dat luchtvaartmaatschappijen financieel weinig zullen merken van de belasting. Die kunnen de extra heffing gemakkelijk betalen uit de stijgende winsten uit de stijgende ticketprijzen, vanwege de groeistop op Schiphol. 

"De vliegbelasting zal door de luchtvaartmaatschappijen voor een groot deel worden betaald uit deze hogere winsten."