Ruttes derde ploeg is vooral doodgewoon

Terwijl hij het Binnenhof wandelend verlaat, reageert minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes verrast op de vraag over honderd dagen Rutte III: "Ik heb geeneens tijd om terug te kijken, weet je dat? Er liggen zoveel dingen op mijn bord, ik ren en vlieg heen en weer."

De VVD'er staat als een van de weinige Rutte III-ministers volop in de schijnwerpers, met dank aan het Groningse gasdossier. "Er gaat een hele provincie op en neer," sprak Wiebes na de zware beving in Zeerijp. Het kabinet maakte er vorige maande een erekwestie van om na die beving een langverwacht schadeprotocol in elkaar te spijkeren en beloofde de gaswinning fors te verlagen.

Voor een kabinet met zoveel nieuwkomers - Wiebes is een van de weinigen die kan bogen op regeringservaring - zijn de begindagen van de nieuwe ploeg opvallend rustig verlopen. Er is nog geen bungelende minister of staatssecretaris en de achterbannen van de regeringspartijen zijn opvallend kalm. Tegelijkertijd laat veel wetgeving nog op zich wachten. "Ons voornemen is om na dit jaar alle grote hervormingen en ambities in de steigers te hebben staan," zegt premier Mark Rutte. De echte test komt nog.

Rustig aan
Rutte III doet het rustig aan, en dat hoeft geen verbazing te wekken. De eerste honderd dagen kunnen een nieuw kabinet maken of breken. Ze zijn cruciaal voor de uitstraling. Vaak zijn ze een reactie op het vorige kabinet. Ruttes tweede kabinet met de PvdA ontplofte in 2012 bijna bij de start toen zijn eigen achterban de inkomensafhankelijke zorgpremie niet slikte. Niet bepaald een droomstart.

Dergelijk rumoer bleef uit bij Rutte I, zijn zwaarbevochten allereerste minderheidskabinet met het CDA, gedoogd door de PVV. Toen dat in 2010 eenmaal op het bordes stond, spoot het uit de startblokken door onmiddellijk 'linkse hobby's' te lijf te gaan, onder meer door te snijden in het budget voor ontwikkelingssamenwerking. De toon in de Kamer - rechts tegen links - was daarmee wel gezet. Tegelijkertijd was de daadkracht van die begindagen een duidelijke reactie op Balkenende-IV, het vechtkabinet, dat honderd dagen door Nederland toerde, voor de bewindslieden echt aan het werk gingen. Dat moest anders, vond Rutte.

Geen gedoe
Het adagium van het huidige kabinet is: geen intern gedoe! De verdienste van Rutte III is vooral dat het er is. Na de onduidelijke verkiezingsuitslag van 15 maart 2017, gevolgd door de langste kabinetsformatie aller tijden, gaf niemand er een cent voor dat het zou lukken. Hoewel de samenstelling met D66 en ChristenUnie niet voor de hand lag, hebben ze elkaar goed leren kennen. Wiebes: "We helpen elkaar. Zeg nou zelf, het ziet er van buitenaf toch niet ongezellig uit?"

Er staat nu een ploeg die getalsmatig in zowel Tweede als Eerste Kamer de kleinst mogelijke meerderheid heeft. Dat was de VVD een lief ding waard. Na zeven jaar eindeloos onderhandelen vanuit minderheidsposities, wilde de VVD-top een meerderheidskabinet in beide kamers.In de politieke praktijk is de basis zelfs iets steviger. De coalitiepartijen tellen de drie SGP-Kamerleden sowieso mee. Dat leidt in de Tweede Kamer tot 79 zetels en door de SGP-tweemansfractie in de Eerste Kamer tot 40 daar - mits het natuurlijk niet gaat om voor de SGP gevoelige onderwerpen.

Mocht bij de SGP geen steun zijn te vinden, dan wordt die gezocht bij de andere partijen. Het valt op dat de bewindslieden van het derde kabinet-Rutte vaak door de wandelgangen struinen om met zo veel mogelijk fracties de lijnen open te houden.

Naast die minimale meerderheid liggen er meer gevaren op de loer voor deze zelfbewuste liberaal-christelijke coalitie. Dat de economie draait als een tierelier en het geld tegen de plinten klotst, heeft ook een andere kant. "Ik zeg bij voortduring 'nee' tegen de collega's," zegt Wopke Hoekstra (CDA), minister van Financiën. "Soms is het lastiger in tijden van overvloed te doen wat nodig is. Het is mijn rol ervoor te waken dat het idee ontstaat dat de bomen tot in de hemel groeien. Ik leg uit wat de logica is. Dat we hebben gekozen voor extra uitgaven, maar ook om op langere termijn een degelijke begroting te houden."

Hoekstra's lastige gesprekken met collega's gaan niet ten koste van de sfeer. "De sfeer tijdens onze vergaderingen in de Trêveszaal is enorm positief, van doen en aan de slag gaan."

Maar wat voor soort kabinet is dit nu? Rutte: "Er zit een goed team in de Trêveszaal, we zijn gewoon aan het werk." En ook andere collega's benadrukken het niet-bijzondere karakter: "Een kabinet dat gewoon dingen doet met de voeten op de grond," zegt Defensieminister Ank Bijleveld. Onderwijsminister Arie Slob van de ChristenUnie roemt eveneens de 'goede chemie en mix van bewindslieden'.

Teambuilding
De acht staatssecretarissen zijn elke vrijdag welkom bij de lunch van de ministerraad, bij wijze van teambuilding. "Het werkt echt goed als je op vrijdag met een bordje pasta onderling dingen kunt regelen zonder ambtelijk traject," zegt Stientje van Veldhoven (D66), staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat.

Kort na de bordesscène zei Rutte dat de leiders van de coalitiepartijen bewust voor bewindspersonen 'met een ego dat tegen een stootje kan' hebben gekozen. Veel bewindspersonen hebben ervaring in het lokale bestuur, waar bonte coalities meer gemeengoed zijn dan aan het Binnenhof. Van ideologische scherpslijperij lijkt in de Trêveszaal geen sprake. "Er zitten veel mensen in die de neiging hebben de zaken heel praktisch te bekijken," zegt Ingrid van Engelshoven, D66-minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Vorig jaar zat zij nog in het gemeentebestuur van Den Haag.

Van Engelshoven noemt het de 'wethoudersblik'. CDA-vicepremier De Jonge, overgekomen uit het Rotterdamse stadhuis, ziet dat ook zo: "We zijn met opgerolde mouwen heel goed uit de startblokken gekomen. Het is gewoon een hands-onkabinet."O zo gewoon. Daar heeft Nederland het de komende jaren mee te doen. Niks mis mee, vindt Eric Wiebes: "Onze partijen zijn heel erg verschillend, maar in de Nederlandse traditie vind ik dat eerlijk gezegd wel weer normaal. Ja! Maar normaal is ook leuk!"