Drugs in 2040: lsd gebruiken in de tijd van de baas

Een afscheid is een mooie kans om vooruit te kijken, vindt Jaap Jamin. Hij werkte 36 jaar bij verslavingskliniek Jellinek. Jamin zag heroïne van een epidemie in de jaren tachtig langzaam slinken tot de kleine rol die ze nu heeft.

Tevens zag hij cocaïne en xtc opkomen tot veelgebruikte middelen. Hoe ziet de toekomst van ons drugsgebruik eruit? Die vraag komt aan de orde bij het afscheidssymposium van Jamin, donderdag in Pakhuis de Zwijger.

Tabak raakt uit als genotmiddel, voorspelt verslavingsdeskundige Wim van den Brink van het Amsterdam UMC. Halverwege de vorige eeuw rookte ongeveer tachtig procent van de Nederlandse mannen, maar dat is gezakt tot 25 procent voor zowel mannen als vrouwen. In de Verenigde Staten en Australië is het percentage rokers al gedaald tot onder de 20 procent.

Een beetje alcohol
"Het wordt de vraag of roken onder de 15 procent uitkomt," aldus Van den Brink. "Nicotine is een heel verslavende drug. Van alle mensen die één sigaret roken, raakt 33 tot 50 procent verslaafd. Bij heroïne is dat 20-30 procent. Ik verwacht dat tabak in 2040 wordt gezien zoals heroïne nu: als een middel voor losers."

Ook alcohol wordt minder populair, denkt Van den Brink. Kort na de Tweede Wereldoorlog dronk een volwassene in Nederland zo'n 3 liter pure alcohol per jaar. Dat steeg naar 9 liter in de jaren tachtig, maar is inmiddels weer gedaald, naar 7 liter.

"Dat een beetje alcohol gezond is, blijkt uit de laatste onderzoeken een mythe," aldus Van den Brink. "Sterker, ook een beetje alcohol is slecht. Daarom zal alcohol minder populair worden."

Generatiestrijd
Toch zien we veel populaire middelen van nu terug in 2040, voorspelt drugsonderzoeker Ton Nabben van het Bonger Instituut van de Universiteit van Amsterdam. "Cocaïne en xtc zijn blijvers. Ik voorzie ook een comeback van de hallucinerende middelen, maar ze zullen anders worden ingezet."

"Mensen gaan bijvoorbeeld microdoses lsd nemen. In Silicon Valley gebeurt dat al. Werknemers gebruiken onder werktijd een kleine hoeveelheid lsd om creatiever te worden. Lang en intens trippen, zoals de hippies deden, maakt plaats voor creativiteit in de baas zijn tijd. Ook zullen psychedelica worden ingezet voor therapeutische toepassingen."

Drugs worden sowieso geen uiting meer tegen het establishment, zoals in de jaren zestig en zeventig, verwacht verslavingsdeskundige Wim van den Brink. "Drugs zijn geen middel meer om een generatiestrijd uit te vechten. Mensen kijken er realistischer naar. Jongeren benaderen drugs nu als een gecalculeerd risico. Het is zoiets geworden als skiën: leuk, maar ook gevaarlijk. Dus als je het doet, moet je een helm opzetten."

Futuroloog Peter van der Wel acht het aannemelijk dat ook ouderen gaan microdoseren met lsd voor hun geestelijke lenigheid, maar hij verwacht tevens dat nieuwe medische uitvindingen en de toegenomen vrije tijd de drang naar een roes een nieuwe impuls geven.

Heilige graal
"Er komen hersenimplantaten die de werking van drugs nabootsen," zegt hij. "Zulke uitvindingen worden in het begin gebruikt om ziekten te bestrijden, maar naderhand worden ze ingezet voor plezierige doeleinden. Als een brein­implantaat ervoor kan zorgen dat mensen van hun angst afkomen, wordt zo'n implantaat ook gebruikt om plezier en genot op te wekken."

33%
Nicotine is een heel verslavende drug. Van alle mensen die één sigaret roken, raakt 33 tot 50 procent verslaafd. Bij heroïne is dat 20-30 procent.

80%
Halverwege de vorige eeuw rookte ongeveer 80 procent van de Nederlandse mannen, maar dat is gezakt tot 25 procent voor zowel mannen als vrouwen.

Het doet verslavingsdeskundige Van den Brink (66) denken aan Star Trek, maar onrealistisch vindt hij de vergezichten niet. "Ik weet alleen niet of ik die periode nog meemaak."

"Met breinimplantaten komt de mensheid dicht bij de heilige graal," zegt drugsonderzoeker Nabben. "Als je de werking van drugs nabootst met elektrische signalen heb je geen last meer van bijwerkingen. Dus je kunt het peppende en euforische effect van cocaïne oproepen in een club en daarna ga je thuis lekker slapen, zonder de slaapmedicatie die cokegebruikers vaak nodig hebben."

Alleen maar hoogtepunten?
Als mensen voortdurend in staat zijn het genot te maximaliseren en pijn te minimaliseren, rijst meteen de vraag: wat stelt het leven dan voor? Is een bestaan met alleen maar hoogtepunten leuk, of gaat dat uiteindelijk vervelen?

"Persoonlijk zou ik niet kiezen voor een leven zonder dieptepunten," aldus Nabben. "Het doet denken aan Brave New World, de roman van Aldous Huxley waarin mensen de drug Soma nemen. Het gaf een prettig effect, maar maakte dat mensen ongevoelig en onverschillig raakten voor de wereld om hen heen. Die vraag zal iedereen voor zichzelf moeten beantwoorden."

Volgens futuroloog Van der Wel is dat echter ongewis. "Moderne technologie maakt het mogelijk dat andere mensen of de technologie zelf beslissingen voor elk individu maakt."

"Als iedereen een breinimplantaat krijgt dat bijvoorbeeld door de overheid of een algoritme wordt bestuurd, verliezen mensen de grip op hun eigen gevoelsleven. Dat moment lijkt ver weg, maar die discussie moeten we wel voeren. In 1975 vond iedereen het ook ondenkbaar dat het IJzeren Gordijn in 1989 viel."