Spreiding toerisme: geschikt wapen of excuus voor groei?

Wat zou het mooi zijn, zei voormalig burgemeester Eberhard van der Laan in 2016 tegen Het Parool, als toeristen wat vaker in Rotterdam zouden overnachten. Als ze dan echt naar Amsterdam willen komen, dan stappen ze 's ochtends op de trein om 's avonds weer te vertrekken uit deze drukke stad.

Spreiding van toerisme: goed voor Rotterdam, dat deelt in de economische voordelen, goed voor Amsterdam, dat een paar toeristen kwijt is. "Het zou wel eens onze redding kunnen zijn," aldus Van der Laan.

Inmiddels is spreiding van toerisme officieel beleid in Amsterdam. "We willen de lasten en lusten van toerisme beter verdelen. We zetten in op spreiding in de stad en naar de regio," zo staat in het coalitieakkoord tussen GroenLinks, PvdA, D66 en SP.

Het gemeentebestuur hoopt dat bezoekers op deze manier niet allemaal de binnenstad in rennen, maar ook eens gaan kijken in andere delen van de stad, omliggende gemeenten of elders in het land. Het moet de drukke delen van de stad ontlasten.

Maar is spreiding van toeristen wel effectief? Wordt de binnenstad daadwerkelijk ontlast? Deze vragen komen woensdag aan de orde tijdens de eerste nationale toerismetop, georganiseerd door het Ministerie van Economische Zaken.

Stephen Hodes van Amsterdam in Progress, een onafhankelijke denktank over toerisme in de stad, is negatief. "Spreiding is dweilen met de kraan open," zegt hij. Hodes mengt zich al jaren in het debat over massatoerisme en sprak eerder dit jaar de Tweede Kamer toe tijdens een hoorzitting over dit onderwerp.

Stop op hotels
In zijn ogen laten toeristen zich niet zomaar naar andere delen van de stad of het land sturen. "Meestal verblijven ze hier maar twee nachten, dan gaan ze echt niet ergens anders naartoe."

Volgens Amsterdam in Progress zal spreiding de overlast in de binnenstad niet verminderen, daarvoor is de drukte eenvoudig weg te groot, maar juist leiden tot ergernis in andere delen van de stad, die dan te maken krijgen met een stroom bezoekers. "Zitten ze in de Pijp te wachten op toeristen, of in West?"

Wat echt zou helpen, zegt Hodes, is een stop op de uitbreiding van het aantal kamers. De hotelstop levert nog geen resultaten op, zolang nog tientallen hotels vergund zijn. Vakantieverhuur zorgt voor extra onderkomens. "We moeten naar een totale stop. En niet alleen in Amsterdam, maar in heel de regio."

Want ook buiten de stad verrijzen nieuwe hotels. In Hoofddorp, Zaanstad en zelf in Landsmeer wordt gesproken over een hotel. Mensen die daar overnachten, komen ook naar Amsterdam. Wellicht dat ze een dagje naar de Zaanse Schans gaan, maar de grote stad blijft de hoofdattractie.

Leefbaarheid
Spreiding is gewoon een excuus om het toerisme door te laten groeien, concludeert Hodes. "We verplaatsen mensen, maar de ruimte die ze achterlaten, wordt weer gevuld door twee nieuwe."

Stefan Hartman is directeur van ETFI, een Europees insitituut dat al jaren onderzoek doet naar de toeristische druk. Ook hij plaatst kanttekeningen bij spreiding als wapen tegen overtoerisme.

Spreiding vindt zijn oorsprong op de Waddeneilanden, zegt hij. Die worden elke zomer overspoeld door toeristen. Op de eilanden hebben ze een stop gezet op nieuwe plekken om te overnachten. Dat werkt: een eiland, met een veerboot en een overzichtelijke hoeveelheid bedden, kan ingrijpen in het aantal bezoekers.

Amsterdam is geen eiland. "Spreiding is voor Amsterdam moeilijk," zegt hij. "Bezoekers hebben de keuze om naar de stad te komen vaak al jaren eerder gemaakt. Omdat ze altijd al een keer naar Amsterdam wilden komen, of omdat iemand anders de stad heeft aangeraden. Die kun je alternatieven aanbieden, maar de vraag is of dat werkt."

Eigenlijk weet niemand goed of spreiding werkt, aldus Hartman. Dat is nooit goed genoeg gemeten.

Een deel van de bezoekers valt sowieso niet te spreiden. Toeristen die naar de stad komen vanwege de Wallen, de coffeeshops, het uitgaansleven en het idee dat in deze stad alles kan, gaan echt niet in Hoofddorp zitten. Als Amsterdam daarop wil sturen, is een veel grondiger debat nodig, zegt Hartman: welke stad willen wij zijn en welke toeristen willen we hebben? Dat debat over 'de stad waar alles kan' komt inmiddels op gang, ziet Hartman. "Dat vind ik positief."

Geerte Udo is directeur Marketing van Amsterdam Marketing en daarmee verantwoordelijk voor de promotie van de stad. Zij zal woensdag ook een lezing houden over het spreidingsbeleid. Amsterdam Marketing is vijf jaar geleden gestopt met de promotie van Amsterdam als toeristenstad, zegt ze. Sindsdien gaan de campagnes over leefbaarheid, waarin bezoekers te horen krijgen dat in Amsterdam veel te doen is, maar dat ze zich wel moeten gedragen.

Gedragsverandering
Spreiding van toeristen is niet dé oplossing, aldus Udo. "Spreiding helpt alleen bij mensen die langer in Amsterdam verblijven. Als ze er een week zijn, willen ze best even gaan fietsen in Waterland." Ook toeristen die voor de tweede of derde keer hier naartoe komen, zijn te spreiden. Die gaan ook naar Leiden of Delft.

Maar deze groepen veroorzaken nu juist niet de grootste overlast. "Die komt van bezoekers die puur en alleen voor de Wallen komen. Ik snap de frustraties van bewoners, maar om overlast te verminderen werkt spreiding niet. Daarom zetten we onze campagnes in op gedragsverandering."

Spreiding is niet alleen bedoeld als wapen tegen overlast. Het kan ook worden ingezet om te voorkomen dat te veel mensen tegelijkertijd op dezelfde plek verblijven.

Voor het Victoria Hotel bijvoorbeeld, of in de Kalverstraat. Dan helpt het als een deel van die mensen even naar de Zaanse Schans gaat. "Zo'n Da Vinci tentoonstelling in het Teylers Museum in Haarlem helpt. Dan is het aantrekkelijk voor toeristen die voor kunst komen, om ook daar naartoe te gaan."

Lees ook: Alles is bespreekbaar in de strijd tegen de drukte