Kan de burgemeester zo zijn werk nog doen?

Het burgemeestersambt is allang niet meer heilig, maar nu is een dieptepunt bereikt: burgemeester Jos Wienen van Haarlem is vanwege aanhoudende bedreigingen ondergedoken.

Zijn woning werd al een paar weken beveiligd, maar zelfs met die maatregelen zijn Wienen en zijn familie volgens justitie niet veilig genoeg. Hij moet in een safehouse. Weg van huis en onder begeleiding van permanente bewaking.

Wienen liet onder meer een clubhuis van de Hells Angels sluiten en rolde een illegaal casino op. Hij gaat de straat niet op zonder zwaarbewapende agenten. En toen hij een sponsorzwemtocht door het Spaarne zwom, ging er een agent mee het water in.

Democratie
Begeleid door mannen met wapens naar een opening van een school? Kan de burgemeester zo zijn werk nog doen? En zo niet, zijn de bedreigingen tegen de burgemeesters ook bedreigingen tegen de democratie? Zéker, zegt criminoloog Marc Schuilenburg van de VU.

"Wienen is niet de eerste bedreigde burgemeester en dat baart me ongelooflijke zorgen. In de laatste vijf, zes jaar zien we dat de georganiseerde criminaliteit steeds vaker bedreigingen aangrijpt om invloed uit te oefenen.

Niet alleen bij burgemeester en wethouders, maar ook bij het Openbaar Ministerie, door officieren van justitie te bedreigen, en de politie. Als zij worden belemmerd in het uitvoeren van hun taken, is dat een bedreiging voor de rechtstaat."

Van de 225 burgemeesters die er in 2017 naar  werd gevraagd - Nederland telt er 380 - gaf bijna een kwart aan weleens bedreigd te zijn met een crimineel oogmerk. Als je het breder trekt is de groep veel groter: 43 procent van de Nederlandse burgemeesters werd daar tussen april 2017 en mei 2018 mee geconfronteerd.

"Dat gaat van bedreigingen door iemand die boos is vanwege een afgewezen vergunningsaanvraag voor een tuinhuis, tot ernstige bedreigingen, zoals we die nu in Haarlem zien. De bedreigingen worden steeds gewelddadiger van toon."

Impact op het leven
Minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) richt een speciaal team op dat ondersteuning moet geven aan politici of bestuurders die worden bedreigd. Burgemeesters krijgen tegenwoordig ook lessen in weerbaarheid. Moeten ze er rekening mee houden dat ze te maken krijgen met bedreigingen, agressie en geweld?

"Dit mag niet normaal worden. We moeten het signaal blijven sturen: van bestuurders blijf je af," zegt directeur van het Genootschap van Burgemeesters, Ruud van Bennekom, die gisteren is voorgedragen als burgemeester van Bunnik. "Je bent verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid, iedereen kent je, iedereen weet waar je woont. Dat maakt je kwetsbaar."

Laten geschikte kandidaten zich afschrikken door de bedreigingen? "We hebben nog evenveel sollicitanten."

Wienen gaat stug door. Na de raadsvergadering zei hij gisteren: "Voor mij is het onderdeel van het werk, maar voor mijn familie heeft het een bepaalde impact op het leven. Maar goed, daar dealen we mee."

43%

Van alle burgemeesters is 43 procent in een jaar tijd minstens één keer bedreigd.