Smartphoneverslaving: geniet, maar app met mate

Op de vraag of smartphonegebruik schadelijk kan zijn, is geen eenduidig antwoord. Volgens UvA-hoogleraar sociologie Beate Volker (55) en haar emeritus-collega psychofysiologie Gerard Kerkhof (70) ligt het aan het apparaatgebruik.

Volker: "Het is fantastisch dat we de geografische afstand kunnen overbruggen door een telefoon. We kunnen vriendschappen over heel de wereld onderhouden. De banden worden zelfs verstevigd doordat men elkaar continu op de hoogte kan houden."

Volgens de hoogleraar duiden alle onderzoeken erop dat sociale media en smartphones ertoe leiden dat we contacten beter koesteren. Tegelijkertijd gaan we minder snel vernieuwende contacten aan, constateert de socioloog. "Toen het internet opkwam was de hypothese dat we naast gemakkelijker communiceren ook een diverser netwerk zouden verwerven."

Het tegendeel is waar: "We zoeken minder contact met anderen, leven vooral in onze eigen bubbel en hebben minder oog voor onze directe sociale omgeving. Ik denk dat er fysiek iets niet klopt als je meer dan zes uur per dag op je telefoon zit. Wat doe je dan eigenlijk in de wereld waar je daadwerkelijk aanwezig bent?"

Aan/uitknop
Behalve de hoeveelheid is ook de timing van het smartphonegebruik onderwerp van aandacht. "Dat heeft invloed op onze slaap," zegt Kerkhof. Dan gaat niet alleen over de blootstelling aan blauw licht, legt hij uit. Er is een tweede minstens zo belangrijke component die samenhangt met smartphonegebruik en slaap: de mentale betrokkenheid.

"Bij elk gesprek zijn we immers emotioneel en cognitief betrokken," zegt de emeritus-hoogleraar. "Iedereen is voortdurend bezig met welke indruk hij achterlaat en hoe hij overkomt. Overdag levert dat geen problemen voor de nachtrust op, maar de slaapkwaliteit neemt af als het brein nog kort voor het slapengaan, ongeveer één tot twee uur eerder, wordt geactiveerd door de opwinding die gepaard gaat met conversaties."

Kerkhof legt uit dat het brein geen schakelaar met aan/uitknop heeft. "Het moet geleidelijk tot rust komen. Anders kunnen de hersenen zelfs nog tijdens het slapen actief blijven."

Gezamenlijke conclusie van de wetenschappers: de smartphone heeft meerwaarde, op voorwaarde van gedoseerd gebruik.

Terug van vier uur naar één per dag

Chloe Colaianni (22)
Student

Chloe Colaianni, student Liberal Arts and Sciences aan het University College, stoort zich aan haar eigen telefoongebruik. "Ik denk dat ik per dag ongeveer twee uur op mijn telefoon zit. De hoeveelheid vind ik niet erg, maar het feit dat ik dan niets productiefs of educatiefs doe, vind ik zonde. Ik pak mijn telefoon vooral als verveling optreedt, tijdens het studeren bijvoorbeeld. Dan neem ik me voor om twee minuten mijn telefoon te checken en ineens is er een half uur voorbij."

De student is dan op zoek naar entertainment. "Ik kijk vooral vlogs op YouTube en kan uren scrollen door Facebook en Instagram. Soms kijk ik Ted Talks, dat zijn informatieve colleges, maar dat doe ik te weinig. Daar ben ik me bewust van. Nu houd ik bij hoeveel tijd ik op mijn telefoon doorbreng."

Er is een dalende lijn te spotten in het telefoongebruik van Colaianni: van vier uur naar één uur. "Ik schrok zo van de hoeveelheid dat ik mijn telefoon nu thuislaat als ik ga studeren. Dat scheelt."

Geleerd van fouten in het verleden

Anthony Heidweiller (57)
Operazanger

Anthony Heidweiller denkt dat hij vier uur per dag op zijn telefoon zit. Dat is voor zijn muzikale educatieve projecten en ander werk, maar e-mailen op de telefoon is uit den boze. "Ik heb geleerd van mijn fouten. In het verleden reageerde ik snel op e-mails, te snel. Dan kan het voorkomen dat je geïrriteerd of een onvolledig bericht stuurt. Dat wil ik voorkomen. Daarom beantwoord ik mails nu pas als ik rustig aan een tafel zit. Uit zelfbescherming ja."

Schermtijd meldt dat hij gemiddeld slechts twee uur per dag op zijn telefoon zit. Toch is bij niet blij verrast. "Ik gebruik mijn telefoon voornamelijk zakelijk en heb nooit geprobeerd te minderen. Overigens, nu maken we ons druk over smartphonegebruik, over een paar jaar hebben we weer iets anders dat onze aandacht trekt. Er is altijd iets."

Ondanks zijn laconieke houding heeft de operazanger wel één regel: "Ik gebruik mijn telefoon niet als ik bij mijn zoontje (3) ben."

Begin de dag met e-mailen op de fiets

Roderick Witjas (24)
Onderzoeksassistent

Roderick Witjas verstuurt lopend een Tikkie vanaf zijn iPhone die jaren niet is geüpdatet. "Ik hecht geen waarde aan mijn telefoon. Schermtijd heb ik niet, maar ik denk dat ik er ongeveer een uur per dag op zit." Dan is Witjas vooral bezig met nieuws lezen, appen, muziek beluisteren en mailen.

"Ik stoor me eraan als anderen in het verkeer op hun telefoon zitten, vooral in de auto." Al is dat wat hypocriet, geeft de onderzoeksassistent aan de UvA toe. "Ik lees steevast mails als ik op de fiets zit ­­'s ochtends. Dan kan ik op mijn werk direct beginnen."

Toch gaan we, als het aan Witjas ligt, terug naar telefoons waarop slechts bellen en sms'en mogelijk is. "Dat geeft minder afleiding en meer waardering voor onze omgeving. Zonder die smartphones zijn we meer bezig met elkaar en ik denk dat we ook ondernemender worden. En meer ontspannen misschien? Als ik nu niet reageer op een app word ik daar meteen op gewezen. 'Jezus', denk ik dan. Chill gewoon een beetje."

Aanrader: in de kluis ermee

Andrea Koll (28)
Grafisch ontwerper

Andrea Koll: "Ik zit veel te veel op mijn telefoon. Whatsapp, Instagram, e-mail, internet, ja het mag minder, ik weet het. En toch doe ik het. Net ook weer, ik pakte mijn telefoon terwijl ik die kortgeleden nog in mijn tas heb gestopt. Dat is een reflex, het is een gewoonte geworden."

Koll denkt dat ze gemiddeld twee uur per dag op haar telefoon zit, maar volgens de registratie-app op haar iPhone is het een half uur meer. "Daar schrik van. Helemaal omdat ik weet hoe heerlijk het is om zonder te kunnen. Ik heb een keer een week zonder telefoon, laptop en andere elektronica geleefd. Alle apparaten gingen toen in een kluis waarvan de sleutel niet in mijn bezit was. Dat was ontzettend rustgevend. Ik kan het zelfs aanraden. Maar ja, er is nu geen kluis en dus grijp ik er continu naar."

Hoewel Koll graag zou minderen, wil ze ook de positieve kant belichten: "Het kan echt ontspannend werken. Door Instagram scrollen bijvoorbeeld, dat is soms een rustmoment."

Een kwart dag op het scherm

Philip Rosenberger (25)
Student

Philip Rosenberger denkt ongeveer vier uur per dag op zijn telefoon te zitten. "Als ik bezig ben met studeren is dat wel meer, ik denk ongeveer zes uur, maar ik ben niet telefoonverslaafd hoor. Het is vooral werk dat ik verzet op mijn telefoon. Dus voornamelijk bellen en mailen. Sociale media gebruik ik ook."

Rosenberger, student aan de UvA en werkzaam bij Soho House vindt het verre van zorgelijk dat hij bijna een vierde van zijn dag besteedt aan zijn smartphone. "Het is niet dat er spelletjes op worden gespeeld, het is vrijwel altijd werkgerelateerd. Dan is het prima. Kijk, als je niets nuttigs doet en de hele dag alleen maar Facebook afstruint, dan zou ik het wel zonde vinden."

Volgens Schermtijd zit Rosenberger rond het middaguur van zijn studiedag 'pas' twee uur op zijn iPhone. "Tja, wat zal ik zeggen. Ik kan ik me er eerlijk gezegd niet druk om maken. Alles gaat goed, wat maakt het dan uit hoeveel ik op mijn telefoon zit?"

'Normaal is het minder'

Jeffrey Machielse (39)
Algemeen reiniger

Jeffrey Machielse denkt dat hij ongeveer drie kwartier per dag op zijn telefoon zit. "Ik speel vooral spelletjes en zit op WhatsApp." Het meest in trek zijn Golf Clash - een golfspel - en Roller­Coaster Tycoon, tijdverdrijf waarbij pretparken worden gebouwd.

De nieuwe functie van iOS 12 die het gebruik bijhoudt geeft alle details aan. Daaruit blijkt dat Machielse, die als algemeen reiniger voor de gemeente Amsterdam werkt, er halverwege de dag al tweeënhalf uur schermtijd op heeft zitten. Dat is bijna twee uur meer dan hij had gedacht.

"Ja, dat kan. Daar schrik ik niet van hoor. Ik ben er niet zo mee bezig. En vandaag moest ik iets persoonlijks regelen, daarom. Normaal is het minder. Sowieso: als ik aan het werk ben, maak ik nooit gebruik van mijn telefoon. Dat mag ook niet. Het is dan je baas zijn tijd he, niet mijn privétijd. En als ik bij mijn zoontje (5) ben, wordt ie ook niet gebruikt. Alhoewel, dan gebruikt mijn zoon hem. Voor hem heb ik kinderspelletjes geïnstalleerd."