Vrouwen gaan de barricades op met hun privéleven

Deze week was Milou Deelen (23) weer op televisie. In het programma Haat belde ze een jongen op die haar ongevraagd een foto van zijn piemel had gestuurd. Deelen wilde weten waarom hij dat had gedaan, maar een bevredigend antwoord of oprechte excuses bleven uit.

Sinds 8 maart 2017 is Deelen niet uit de media te slaan. Op die dag, Internationale Vrouwendag, plaatst ze een filmpje op Facebook dat haar leven verandert. In de Leidsestraat en op de Dam houdt ze, zwijgend, borden omhoog met teksten als: 'Mijn seksualiteit is mijn keuze', 'Hij stoer, ik een hoer?' en 'Slutshaming is niet oké'.

De actie van Deelen komt niet uit de lucht vallen: op Facebook legt ze uit dat ze als lid van het Groningse studentencorps Vindicat veelvuldig werd uitgemaakt voor 'slet' en 'hoer' en dat er zelfs een lied over 'laagste meisje van het jaar' bestond. Dat meisje, dat was zij.

Het filmpje haalde de landelijke pers en Deelen groeide uit tot een van de boegbeelden van een nieuwe lichting jonge feministen. Ze schrijft ­artikelen, onder meer als freelancer voor Broadly, het vrouwenkanaal van jongerenplatform ­Vice, ze schuift aan bij talkshows en laat op sociale media haar stem luid klinken.

Onlangs nog schreef ze een artikel over het verzoek dat zij aan haar ex-bedgenoten stuurde om bij te dragen aan haar anticonceptie. Veel van haar artikelen zijn anekdotisch en hyperpersoonlijk. Haar activisme past naadloos in het ik-tijdperk, waarin sociale media gelden als de nieuwe spandoeken.

Een tikkie sturen
"Mijn activisme komt voort uit wat ik in mijn ­eigen leven meemaak. Het zou gek zijn als ik die ervaringen niet zou gebruiken. De boodschap die ik wil uitdragen wordt versterkt door mijn persoonlijke verhaal," zegt Deelen. Bovendien, benadrukt ze, haar persoonlijke anekdotes staan altijd voor iets groters.

"Dat ik mijn exen een tikkie stuurde om de kosten van de pil te delen klinkt misschien als een particulier verhaal, maar het gaat over de gedeelde verantwoordelijkheid die mannen en vrouwen hebben voor anticonceptie. Met zo'n verhaal wil ik het bewustzijn over dat onderwerp vergroten."

Ook activiste Anne Fleur Dekker deinst er niet voor terug om haar privéleven te delen om zaken aan de orde te stellen die haar aan het hart gaan. Zoals de abortus die zij op jonge leeftijd had en waarover ze een openhartig stuk schreef op opiniewebsite Joop.nl.

"Je kunt ook pleiten voor ­betere abortuszorg zonder jezelf op te voeren, maar dat zou niet bij mij passen. Een persoonlijk verhaal werkt ook gewoon beter. Storytelling heet dat in marketingtermen," zegt Dekker.

Het verbaast haar niet dat het vooral jonge vrouwen zijn die zichzelf op deze manier in het middelpunt van de aandacht plaatsen. "Over het algemeen vinden mannen het moeilijker om zich kwetsbaar op te stellen."

Volgens Mark Deuze, hoogleraar media­studies aan de Universiteit van Amsterdam, staat de aanpak van Deelen en Dekker symbool voor een nieuw soort activisme. "Tot voor kort had je activisme zoals demonstraties, en 'slacktivisme': een tamelijk lui soort online activisme dat niet veel meer behelst dan het tekenen van een petitie of een like uitdelen onder een Facebookpost."

"Dat onderscheid verdwijnt langzaam, en maakt plaats voor een nieuwe vorm van engagement die meer is gericht op bewustwording dan op het tot stand brengen van sociale verandering."

Subjectieve blik
De extreem persoonlijke vorm van activisme van jonge feministen als Deelen en Dekker komen voort uit de mogelijkheden die Twitter, Facebook en Instagram bieden. De jonge generatie activisten is opgegroeid met sociale media. Voor hen is het delen van persoonlijke ervaringen minder vreemd dan voor ouderen.

"Het is hyperindividueel: ik heb dit of dat meegemaakt en daar ga ik jullie nu iets over vertellen zodat jullie bewust worden. Vroeger ageerden activisten tegen de overheid of tegen het systeem, nu gaat het eerder over wat mensen zelf kunnen doen," zegt Deuze.

Ook Sunny Bergman, die documentaires maakte over onder meer het huidige schoonheidsideaal, slutshaming, Zwarte Piet en white privilege, put voor haar werk, dat vaak een activistische inslag heeft, uit haar eigen leven. "Voor mij is dat de enige aanpak die oprecht voelt. Door mijn eigen, subjectieve blik in mijn films en documentaires aanwezig te laten zijn is het resultaat eerlijker. Als maker moet je ook je eigen kwetsbaarheid opzoeken."

Helemaal nieuw is dit niet, zegt Bergman. "De slogan 'het persoonlijke is politiek' komt al uit de tijd van mijn moeder. In de individuele keuzes die ik maak, bijvoorbeeld over de school voor mijn kinderen, denk ik ook na over de maatschappelijke gevolgen. Overigens ben ik wel blij dat er nu een nieuwe generatie jonge vrouwen opstaat die zich uitspreekt."

Engelse suffragettes
Bergman, Dekker en Deelen, maar ook iemand als de kunstenares Tinkebell, staan met hun 'egoactivisme' in een lange traditie, stelt Sophie van den Elzen, die promoveert op onderzoek naar de vrouwenbeweging in de negentiende eeuw.

"Dichteres Suster Bertken liet zich in de vijftiende eeuw inmetselen in een kerk in Utrecht: dat was performance art avant la lettre, maar ook een vorm van activisme. Denk ook aan de Engelse suffragettes, die begin twintigste eeuw een strategie kozen die was gericht op ­media-aandacht, bijvoorbeeld door hongerstakingen. Emily Davidson, een activiste die streed voor het vrouwenstemrecht, wierp zichzelf voor het paard van koning George V en overleed."

De keerzijde van zo'n persoonlijke aanpak is dat het ook veel negatieve reacties oplevert, die zich vaak niet richten op het onderwerp dat aan de kaak wordt gesteld, maar op degene die het aankaart. "Ik krijg veel shit over mij heen, zeker op sociale media. Je went eraan," zegt Dekker. Deelen vermijdt websites zoals Geenstijl.nl.

Geen aandachtsjunkies
Ook Bergman kreeg heel wat kritiek te verduren, vooral als zij stelling nam tegen Zwarte Piet. Ook werd haar vaak verweten aan navelstaar­derij te doen, of dat haar werk alleen maar ter meerdere eer en glorie van haarzelf zou zijn.

"Ik zie dat niet zo, omdat persoonlijke onderwerpen die ik aankaart altijd in dienst van een bredere analyse staan. Als creatief maker put je vaak uit je eigen leven, maar het persoonlijke moet niet particulier worden. Je zit al snel op de grens van narcisme. Het nastreven van BN'erschap mag niet de drijfveer zijn."

Ook Deelen wordt voor aandachtsziek uitgemaakt. "Maar ik zoek geen aandacht voor mezelf, ik zoek aandacht voor de onderwerpen die ik belangrijk vind."

Dekker: "Als het mij werkelijk enkel en alleen om de bv Anne Fleur Dekker te doen was, zou ik wel anders te werk gaan. Dan zou ik foto's van mezelf op Instagram plaatsen of zo. Ik word hier niet rijk van, ik heb er vooral veel last van."

Deuze vindt het te cynisch om de nieuwe activisten uitsluitend te zien als aandachtsjunkies. "Je kunt ook redeneren dat deze mensen hun bekendheid inzetten voor zaken die zij belangrijk vinden. Sociale media vergroten nu eenmaal uit, er zit altijd iets performatiefs aan hoe we ons online presenteren. Het beeld dat we online van onszelf scheppen is deels authentiek, maar we stellen ons ook een beetje aan. Dat hoeft niets af te doen aan de goede intenties."