Krijgen we na de Noord/Zuidlijn ook de Oost/Westlijn?

Als je het Amsterdamse metronetwerk opnieuw zou uitvinden, weet je één ding zeker: het zou een totaal andere vorm hebben dan het netwerk zoals we dat nu kennen. Wat je ziet zijn lijnen die veelal van boven naar beneden lopen.

Her en der buigt het eens een stukje naar links, dan draait een andere weer een eindje naar rechts. Een echt netwerk waarin punten door middel van vele lijnen met elkaar zijn verbonden, is het niet. Het ziet eruit als een los lijnenspel, dat elke eenheid lijkt te ontberen.

Extra streep
Voor wie daar bevestiging voor nodig heeft: het zwaartepunt van het Amsterdamse metronetwerk, zo op papier, wordt gevormd door de driehoek Spaklerweg-Overamstel-Van der Madeweg. Tja

IJs en weder dienende wordt vanaf komende zomer het abstracte kunstwerk dat het Amsterdamse metronetwerk is, uitgebreid met nóg een extra streep: de Noord/Zuidlijn. Ook die loopt weer, hoe kan het anders met zo'n naam, van boven naar beneden.

Oost/Westlijn
Het moet de ruggengraat vormen van het stedelijke openbaar vervoer en met een beetje verbeeldingskracht is dat er ook wel in te zien. Maar toch, kijk eens wat langer en je ziet dat er iets onbreekt in de plattegrond van het lijnennet: een streep van links naar rechts. Als er dan straks de Noord/Zuidlijn is, waarom hebben we dan eigenlijk geen Oost/Westlijn?

Kijk maar naar de ontwikkeling die Amsterdam doormaakt en de vraag wordt des te dringender. Ambitieuze woningbouwprojecten aan de oostelijke én westelijke vleugels van de stad moeten de uitgeputte huizenvoorraad op peil zien te brengen.

Er zijn Haven-Stad, IJburg en Sluisbuurt. Er wordt naarstig verdergebouwd in Osdorp en in de omgeving van Lelylaan. Bij Amstelkwartier, de Houthaven en bij Oostpoort. Om over de economische ontwikkelingen (Schiphol!) nog maar niet te spreken.

Ontbrekende schakel
De stad draait zich om, zegt Reinder Rustema, die afgelopen jaar een petitie voor de aanleg van een oost-westelijke verbinding startte. "Zo'n metrolijn is de ontbrekende schakel in het Amsterdamse openbaar vervoer. Als we die aanleggen, ontlasten we het hele netwerk."

"Ga maar na: je kruist de Oostlijn, de Noord/Zuidlijn en kan aantakken op de Ringlijn. Je biedt daardoor Amsterdammers en bezoekers een veel gebruikersvriendelijker systeem om je gemakkelijk en snel door de stad te verplaatsen."

Rustema staat niet alleen. Afgelopen jaar produceerde de gemeente al een uitvoerige studie naar allerhande uitbreidingen van het Amsterdamse metronetwerk. Twee varianten sprongen in dit verband vooral in het oog: een Oost/Westlijn tussen het Zeeburgereiland en Schiphol en het doortrekken van de Ringlijn van de Isolatorweg naar Amsterdam CS.

Die eerste, een klassieke Oost/Westlijn, is het meest ambitieus. Meer dan 19 kilometer lang en met 18 stations. Idee is dat tussen Badhoevedorp tot en met station Hemsterhuisstraat én van het Surinameplein tot de Indische Buurt de sporen ondergronds zouden lopen.

6,6 miljard
Uit berekeningen zou blijken dat 56.000 inwoners kunnen worden toegevoegd in een straal van 800 meter rond de stations. Daarnaast kunnen de stationsomgevingen ook nog eens 70.000 arbeidsplaatsen extra faciliteren.

Ambitieus, maar de investeringskosten zijn met 6,6 miljard euro dan ook navenant. Ter vergelijking: de Noord/Zuidlijn staat inmiddels op 3,2 miljard. Desalniettemin een goed idee om serieus te nemen, zegt Rustema.

"Ja natuurlijk: héél veel geld. Zo'n bedrag kan de stad zelf natuurlijk nooit opbrengen. Maar we praten over Amsterdam, er is een nationaal belang. Den Haag moet meebetalen, want de bereikbaarheid van de stad is ook belangrijk voor het land. Onze bestuurders moeten zo'n nieuwe metrolijn dan ook niet presenteren als een Amsterdamse aangelegenheid, maar veeleer als een essentieel onderdeel van een groter, landelijk netwerk."

6.600.000.000

Een klassieke Oost/Westlijn, van Zeeburgereiland naar Schiphol, is 19 kilometer lang en heeft 18 stations. De lijn kost dan ook 6,6 miljard euro.

Logistiek deskundige Walther Ploos van Amstel van de Hogeschool van Amsterdam deelt de mening van Rustema dat Amsterdam behoefte heeft aan meer en betere metro, maar vraagt zich af of een lijn die rechttoe rechtaan door de stad loopt, wel de beste oplossing is.

"Klakkeloos door een deel van de binnenstad is nodeloos ingewikkeld en duur. Dat is niet nodig, het gaat om reistijd. Ik zou dat dus onderzocht willen zien."

Station Westerpark
Ook het 'sluiten' van de Ringlijn zien beiden wel zitten. Volgens onderzoek door de gemeente zou het hierbij kunnen gaan om een metro­tracé waarvan het nieuwe deel een bovengrondse lengte van 4 kilometer heeft. Ook het aantal nieuwe metrostations is met drie bescheiden: Haven-Stad, Westerpark en Haarlemmer Houttuinen. De investeringskosten zouden toch nog ongeveer anderhalf miljard euro bedragen.

Stadgeograaf Jos Gadet toonde zich eerder in ROmagazine een warm voorstander van een uitbreiding van het metronetwerk. 'Investeren in interregionaal, regionaal en binnenstedelijk openbaar vervoer is een must. De Noord/Zuidlijn zal ondanks zijn horribele ontstaans­geschiedenis zijn economische en sociale rendement leveren.'

'Met een Oost/Westlijn en het sluiten van de huidige Ringlijn kan niet snel genoeg worden begonnen. Elke zichzelf respecterende kennisregio heeft een uitgebreid en fijnmazig netwerk dat snel en betrouwbaar is. Nabijheid is een cruciale ruimtelijke noodzaak in kennissteden.'

Voorlopig lijkt de stad de beslissing voor een Oost/Westlijn voor zich uit te schuiven. Zolang 'die andere metro' nog niet in gebruik is genomen, zijn er maar weinig bestuurders die een voorschot durven te nemen op een nieuw miljarden verslindend project.