Direct naar artikelinhoud

Dankzij Sam Tsemberis hebben 1000 daklozen een huis in de stad

Sam Tsemberis is de grondlegger van Housing First: begeleid wonen voor daklozen. HVO Querido heeft zo in Amsterdam al meer dan duizend mensen aan een huis geholpen.

Sam TsemberisBeeld Ernst Coppejans

Het aantal dak- en thuislozen dat met een verslaving of andere problemen op straat leeft, is in Amsterdam en veel andere wereldsteden enorm teruggedrongen.

"Maar zolang je de oorzaak ervan niet wegneemt, zullen ze terug komen. Daklozen zijn immers het gevolg van te hoge huren en te weinig inkomen," zegt Sam Tsemberis (69). "Mensen raken daardoor hun huis kwijt en komen op straat terecht."

Tsemberis is de bedenker van het Housing Firstmodel, waarbij daklozen die dat aankunnen een woning inclusief begeleiding krijgen. Deze maand bezoekt hij Amsterdam, ter gelegenheid van de duizendste dakloze met psychische of mentale problemen die via HVO Querido een woning krijgt.

Hoe kwam u op het idee?
"Ik werkte in de jaren negentig in New York als psycholoog aan de universiteit. Op straat zag ik al die daklozen onder viaducten of op metroroosters langs de straten liggen. Het was de slechtste tijd, met 14.000 daklozen in New York. De diepere oorzaak was de kapitalistische politiek die Ronald Reagan in Amerika introduceerde. Er kwamen belastingvoor­delen voor de rijken en bedrijven. De theorie was dat die geld zouden overhouden en banen zouden scheppen. In plaats daarvan kregen we daklozen."

"Want er kwamen niet meer banen. Op sociale hulpprogramma's werd bezuinigd, ten faveure van belastingverlagingen. Het sociale vangnet verdween. Reagan beëindigde sociale huisvesting. Bill Clinton stopte daarna langdurige uitkeringen voor werklozen. Hij beperkte ze tot zes maanden. Onroerend goed begon in prijs te stijgen, terwijl inkomens achterbleven. Zwakke groepen konden niet meer rondkomen. Wie eenmaal zijn huis verloor, zag het nooit meer terug."

Wat hebt u toen gedaan?
"Tot dan toe waren daklozen steeds in klinieken geplaatst. Ze volgden het woonladder­model: cliënten kwamen eerst in de 24 uurs­opvang terecht; als dat goed ging, schoven ze door. Dan kregen ze twee jaar om van hun verslaving af te komen. Als ze alle stappen doorlopen hadden, kregen zij uiteindelijk een huis. Maar veel klanten hielden dat niet vol en belandden weer op straat. Je zag mensen in vicieuze cirkels terechtkomen: van de straat naar het ziekenhuis, naar de kliniek, en dan weer terug op straat. Ik ontdekte snel wat de daklozen nodig hadden. Als ik vroeg wat ze graag zouden willen, antwoordden zij: ik moet een goede plek hebben om te wonen, is dat eigenlijk niet vanzelfsprekend?"

Hebt u ze meteen huizen kunnen geven?
"Dat was nog een hele toer. Alle hulpinstel­lingen werkten nog met opnames. Weinig instanties beschikten over woningen. Omwonenden zaten niet te wachten op onze klanten. De meeste mensen waren bang voor mentaal zieken en mensen die aan de medicijnen zaten of of met een verslaving. We hebben door te overtuigen steun kunnen krijgen. We hebben het programma ook wetenschappelijk laten onderzoeken. Nu staat vast dat de slagingskans op tachtig procent ligt."

Verraste het u dat het programma internationaal werd overgenomen?
"Nauwelijks, want in veel andere landen, zoals Canada, zagen we dezelfde economische politiek als in de VS ontstaan. Het is het global capitalism, dat ook meer socialistisch georiënteerde landen in zijn greep kreeg. Een bijproduct van kapitalisme zijn daklozen. Ons programma trok belangstelling in alle landen met deze problemen - zo begon Canada in 2009 met Housing First. We zitten op veel plekken in de wereld en recent hebben Oost-Europese landen belangstelling getoond. Door de groeiende tweedeling tussen rijk en arm bestaat het risico dat er toch steeds mensen op straat terecht­komen, ondanks een betere aanpak van de problemen."

Hoe verklaart u de grote omvang van Housing First in Amsterdam?
"De gemeente heeft het model tot een van de speerpunten van het lokale beleid gemaakt. Cruciaal is echter de rol van de woningcorporaties. Met de stijgende woningprijzen zouden we zonder hen nergens zijn. Iedereen in deze stad werkt samen. Dat is geweldig. En behalve HVO-Querido werken vele andere instellingen, zoals het Leger des Heils, met ons model."

Dankzij Sam Tsemberis hebben 1000 daklozen een huis in de stad
Beeld .

Feest bij HVO Querido

Sam Tsemberis werkt als klinisch en gemeenschapspsycholoog aan de Universiteit van New York. Hij is de bedenker en oprichter van het project Housing First, dat daklozen een huis aanbiedt waar ze onder begeleiding kunnen wonen. Het model krijgt wereldwijd navolging in steden.

HVO Querido in Amsterdam was in 2006 de eerste Europese organisatie die het model in de praktijk bracht, met 150 woningen voor daklozen. Dat gebeurde op initiatief van de Nederlandse psychiatrisch verpleegkundige Rokus Loopik bij Mentrum, die stage had gelopen bij Tsemberis in New York. De eerste 26 woningen werden verstrekt door De Alliantie.

In Nederland zijn er nu Housing First­projecten in meer dan 20 gemeenten.
Pionier HVO Querido in Amsterdam heeft tot aan dit najaar meer dan duizend klanten via Housing First aan een woning kunnen helpen, een mijlpaal die de organisatie aangrijpt voor een feestje.