Chris Bajema: ‘Nieuws interesseert me echt he-le-maal niets’

Aan het einde van het gesprek wijst Chris Bajema een oudere man aan die over het Javaplein scheurt in zijn scootmobiel. “Kijk, dat is Harry! Die was vroeger slager, tot hij een soort attaque kreeg. Nu speelt hij in een band. Hij vroeg me pasgeleden nog of ik zijn manager wilde worden. ‘Maar Harry, dat kán toch helemaal niet,’ zei ik.” ­Bajema lacht. “Ik ben de man met de microfoon!”

Het is eigenlijk vreemd dat Bajema tijdens een gesprek van zo’n anderhalf uur niet voort­durend bekenden tegenkomt, want we zitten in het hart van zijn territorium: het Javaplein in Oost, op het terras van de Coffee Company. Hij woont hier niet alleen dichtbij, samen met auteur Paulien Cornelisse, hun driejarige zoon en zijn twee puberzonen. Het is ook waar hij naar verhalen speurt voor zijn podcast Man met de Microfoon, waarvan vandaag het vierde seizoen begint.

Drie jaar geleden begon Bajema als eerste een zelfstandige podcast, dus zonder omroep. Na jaren in Hilversum te hebben gewerkt als documentaire- en hoorspelmaker was hij de manier van werken beu.

“Bij de omroepen wordt vaak verwacht dat je de krant navertelt. Luie journalistiek. Je moet een idee pitchen en je verhaal al rond hebben voordat je naar buiten gaat. En er was geen ruimte voor het idee dat ik had: een radioprogramma waarin feit en fictie worden gemengd.”

Geen scoops

De formule van Man met de Microfoon is simpel: Bajema rijdt met zijn oranje Ford Transit door zijn stadsdeel, Oost, en interviewt daar Jan en alleman, mits met een goed verhaal. Theo bijvoorbeeld, de ijzerhandelaar die vanwege de recessie zijn kinderen ondanks een jarenlange traditie niet meer op een dagje Artis kan trakteren.

Of eco-nomade Wouter, die uitlegt waarom hij met een caravan op een onbestemd landje bivakkeert. “Ik zoek persoonlijke verhalen die iets over mensen zeggen. Het mag in elk geval geen anekdote over iemand anders zijn. En ik hoef geen scoops, en ben er nooit op uit iemand onderuit te halen. Nieuws interesseert me echt he-le-maal niets.”

Bajema wisselt de interviews af met scènes en telefoondialogen, gespeeld door acteurs als Tygo Gernandt, Cecile Heuer, Diederik Ebbinge, Leopold Witte en Lies Visschedijk.

Wat is uw tactiek om verhalen te vinden?

“Dat is dus heel dom, of heel raar: als ik aan een nieuwe aflevering begin denk ik altijd: maar hoe dééd ik het nou ook alweer? Ik ga vaak in mijn bus zitten en bedenk naar welke wijk ik ga. De Amstel, in de buurt van café De Ysbreeker, naar IJburg of Betondorp. Of ik ga hierheen, koffiedrinken. Dit is een goeie plek. Hier loopt een onwijs goede mix rond, en er zijn altijd wel aardige mensen te vinden. Daar begin je mee: met een aardig iemand aanspreken.”

Wie zou dat nu zijn?

“Ik heb vaak dat ik een uur met iemand praat en daar een verhaaltje van anderhalve minuut van maak. Soms heb ik een goede dag, met leuke gesprekken. Dan kom ik thuis met een goed gevoel maar zonder énig ­resultaat. Tachtig procent van mijn opnames gooi ik weg.”

Doet dat pijn? 

“Jahahaha... Ik heb pasgeleden nog anderhalf uur op straat gepraat met een Roemeen. Na afloop zei hij dat hij liever niet wilde dat ik er iets mee ging doen! Dat was wel frustrerend.”

Toch komen de afleveringen erg spontaan over.

“Eh... ja. Jij denkt: die gozer loopt op straat, en iedereen heeft een goed verhaal? Dat vind ik ook wel mooi.”

U zou er ook lui van kunnen worden. Lekker een uurtje langer in bed blijven liggen, omdat toch niemand deadlines stelt.

“Néé, joh. Juist niet! Want die lat ligt steeds hoger, dat is het stomme. Als ik vroeger een documentaire maakte voor de radio, werd die uit­gezonden en hoorden mensen het, of niet. Wie nu naar mijn podcast wil luisteren begint door de app met de laatste aflevering. Die moet dus altijd goed zijn.”

U moet steeds beter worden in uw werk.

“Ik kan er in elk geval niet met de pet naar ­gooien. Het is geen krant die met de vis wordt verpakt.”

Het lijkt me moeilijk dat er niemand tegen u zegt: nu is het goed. Niets meer aan doen.

“Paulien zegt vaak: doe nou gewoon een keer iets relaxter. Maar dat ben ik niet. Het moet wel echt goed worden. Hier zit én mijn hart en mijn ziel in, én mensen vallen er meteen in. Een slappere aflevering kan ik me niet permitteren. Uiteindelijk lukt het altijd, maar ik twijfel altijd erg, terwijl ik dit werk al heel lang doe. Ik ben nu bezig met een audio- en theatertour op een rondvaartboot voor het Amsterdam Light Festival. Het kost me stress voordat het lekker in elkaar valt.”

Hoe lang kost het maken van een aflevering van Man met de Microfoon?

“Echt wel een maand. De eerste week ga ik gezellig met de bus rondrijden – ik mag er nog de stad mee in, want hij rijdt op benzine. Ik praat wat met mensen, en na ongeveer twee weken ontdek ik een thema en ga ik daar gericht op doorzoeken. Zoals nu met die auto, dan ga ik garages binnen. In week 3 en 4 begin ik met de montage, schrijf ik de scènetjes met de acteurs, en neem ik die op. Paulien schrijft de telefoondialogen en helpt met kleine dingetjes aan het einde van de montage.”

Zit u ook weleens in de bus met zo’n gevoel van: hoe kom ik in vredesnaam een verhaal tegen?

Bajema grinnikt. “Heel vaak! Op sommige dagen moet ik van mezelf doorzetten, op andere dagen weet ik: dit wordt ‘m gewoon niet. Dan ga ik na tien minuten al naar huis. Niet erg, dan ga ik monteren.”

Valt er geld te verdienen met een podcast?

“Toen ik begon hoopte ik na een jaar of drie, nu dus, wel financieel het hoofd boven water te kunnen houden. Dat lukt nog niet – maar niemand kan in Nederland van podcasts rond­komen. Dus maak ik ook nog radioreportages voor Radio 1-programma Mangiare. Daarnaast worden er nu door Dag&Nacht Media commercials verkocht voor bij mijn podcast, dat gaat steeds beter.”

“En ik heb clubcards. Daar heb ik er al 125 van verkocht, terwijl je er helemaal niets mee kunt, behalve laten zien dat je Man met de Microfoon luistert. Mijn hoofdsponsor Coffee Company is er na twee seizoenen mee gestopt, dus ik ben wel op zoek naar een nieuwe hoofdsponsor.”

Vervelend?

“Het hoort erbij. Ik ben mijn eigen omroep en moet dus voor mijn geld zorgen. Daar ben ik natuurlijk niet goed in, maar ik doe mijn best. Wat wel een handicap is, is dat de podcast nog een relatief onbekend medium is in Nederland.”

Moet u nog uitleggen wat een podcast is?

“Voortdurend. Ik geef de mensen die ik aanspreek meteen een ansichtkaart waarop staat hoe een podcast werkt. Negen van de tien kennen het niet. Meestal vraag ik of ze een telefoon hebben, open ik de app en abonneer ik ze. Of ik leg het gewoon uit: radio luisteren op het moment dat jij dat wil, op je computer of via je telefoon.”

Terwijl al jaren wordt geschreven dat de ­Amerikaanse ‘podcastrevolutie’ nu ook naar Nederland is overgewaaid.

“En nog is de podcast hier eigenlijk niet door­gebroken. In Nederland wordt het minst geluisterd van heel Europa, volgens mij doordat wij vrij korte afstanden afleggen. In Zweden wordt enorm veel naar radio en podcasts geluisterd, omdat ze daar lang in de auto zitten. Dat helpt. Toch ontdekken steeds meer mensen de Nederlandse podcasts; mijn afleveringen worden nu ongeveer 25.000 keer gedownload. Dat is net zoveel als de oplage van Vrij Nederland.”

Wordt u al herkend in Oost?

“Ik heb nu één keer gehad dat ik net aan iemand uitlegde wat een podcast is toen iemand binnenkwam die ‘m beluisterde. En omdat ik met Paulien ben komt het volgens mij vaak voor dat ze eerst Paulien herkennen, en dan naar mij kijken en zien: hé, dat is de man met de microfoon.”

Harry sjeest nog eens voorbij. Bajema zwaait en lacht. “Dag Harry! Ik ken best veel mensen hier, ook die niet in mijn afleveringen zitten. Ik heb pasgeleden iemand ontmoet die naast een stadsbankje kruiden aan het planten was. Dat stukje grond onderhield hij. Wat een ontzettend leuk initiatief! Geen verhaal voor de podcast, wel grappig.”

Zo’n ontmoeting maakt uw dag?

“Ja. Die microfoon is natuurlijk een excuus om ongegeneerd met mensen in gesprek te raken.”

Man met de Microfoon is vanaf vandaag te ­beluisteren via alle podcastapps. Vanaf 3/12 t/m 17/1 vaart De Lichtcode uit.