Het wonderlijke leven van model en fotograaf Andre van Noord

UPDATE 12 november: zaterdag 10 november overleed Andre van Noord op 54-jarige leeftijd.

Pannen met haché, gekookte aardappelen en rode kool met appeltjes staan op tafel in de knusse, eenvoudige keuken van de familie Van Noord. Ondanks zijn internationale carrière en tien jaar Parijs als uitvalsbasis is Andre van Noord nog steeds dol op de Hollandse pot.

Veertien jaar geleden vonden hij en zijn vrouw, conceptueel kunstenaar Marisca Voskamp, het houten Zaanse huis aan de dijk in Engewormer. een voormalige veenpolder met slechts veertig huizen en een eindeloos uitzicht op weilanden zonder koeien.

Op Funda hadden ze hun eisenpakket, 'ruimte en rust', en 'een belachelijk laag' maximumbedrag ingevuld. Dat leverde twee resultaten op: een huisje op een vakantiepark in Jisp, en dit in - zoals hun oudste zoon het noemt - 'the fucking middle of nowhere'.

"We waren er niet meteen blij mee," zegt Andre van Noord. "Tijdens onze eerste nacht dacht ik: godverdomme wat dóen we hier, maar we zijn er heel gelukkig geworden. In de stad zie je jezelf continu in etalageruiten, hier zie je nergens een weerspiegeling, daardoor wordt het innerlijk belangrijker. De kinderen worden niet al heel jong verleid tot consument, en je bent zo heerlijk vrij. Je loopt 's ochtends zo in pyjama of blote kont de tuin in."

Sexy swing
Van Noord is Nederlands meest succesvolle mannelijke model, een jongensachtige verschijning met dezelfde sexy swing in de heupen als Mick Jagger, de rauwe uitstraling van Iggy Pop en het gevoelige, poëtische hart van Nick Cave. Tot er ruim een jaar geleden twee hersentumoren bij hem werden gediagnosticeerd liep hij nog diverse shows in Milaan en Parijs, en was hij het gezicht van het coole merk Umit Benan.

Modellenwerk gaat inmiddels niet meer, de linkerhelft van zijn lichaam en zijn benen laten hem in de steek. Met hun drie kinderen wonen de Van Noords aan De Poel in Wolkersiaanse sfeer: ruig stuk land achter het huis, caravan voor logés of om bij kou in te roken, atelier met stormschade en een halfgezonken bootje.

Dat de nieuwe stadse buren ánders waren, was al gauw bekend bij de dorps­genoten. Van Noord stond ooit 's nachts een halfuur lang op de dijk naast zijn huis. Naakt en flink met zijn armen bewegend voor een technische camera. "Het is elke keer afwachten wat er uiteindelijk op het negatief komt te staan, maar die foto is goed gelukt. Zie je al die lichten van passerende auto's? Dat zijn dorpsgenoten die niets tegen me durven zeggen. We hadden al snel een reputatie."

Marlene Dumas
De foto is tot 22 december te zien op de tentoonstelling The Bush and other Stories bij galerie HE.RO van Gabriel Rolt en Maurits Hertzberger in Amsterdam-Noord. Een ander bekend werk dat er hangt is het naakte gezinsportret Voor de Baby, beroemd geworden doordat Marlene Dumas het als inspiratie gebruikte voor haar werk Nuclear Family, 2013.

Het olieverfdoek werd verkocht aan het Fondation Beyeler in Zwitserland, de familie Van Noord kreeg een kleiner exemplaar cadeau en raakte bevriend met Dumas. Ze vieren af en toe gezamenlijk vakantie. "Ik doe voor niemand onder, alleen voor Marlene, die zuipt mij onder de tafel," aldus Van Noord.

Na het eten wassen de kinderen - allen eveneens gezegend met belachelijk mooie genen - gezamenlijk af. "Een vaatwasser vinden wij zo'n onzin." Zoon Parker (21) die sinds een jaar niet meer thuis woont, studeert aan de Amsterdam School of International Business en is net als zijn vader een succesvol model.

Dochter Bess (18) idem dito, en studeert aan het Amsterdam Fashion Institute (Amfi). De 11-jarige Korneel is volgens zijn moeder 'het meest model van de familie'. Van Noord: "Hij kan heel lief kijken en is dol op de natuur."

Ze proberen nu zo veel mogelijk tijd als gezin door te brengen om nog extra van hun vader en partner te kunnen genieten. Toen Van Noord een jaar geleden een risicovolle hersenoperatie moest ondergaan, timmerde zijn broer Marcel een boekenkast voor het gezin. Andre's lievelingsboeken werden van zolder gehaald en ze zijn gaan lezen. "Om Andre zo nog beter te leren kennen," zegt zijn vrouw.

Selfie met snor
Parker was aan het werk in Parijs, zijn vader beloofde te bellen zodra hij bijkwam uit de narcose. "Dat deed hij meteen en zei: 'Ik heb nu al ruzie met je moeder'. Dat kwam doordat hij door de medicijnen nogal hyper was en maniakaal met zijn telefoon in de weer ging. Hij had zelfs al een selfie gemaakt. Met snor." Van Noord: "Die had ik speciaal laten staan, áls ik nog wakker zou worden, wilde ik dat doen met snor, zo had ik bedacht."

Aan de muur hangt een foto gemaakt tijdens de eerste week van het gezin in Engewormer. Voskamp: "We dragen allemaal zeilkleren, want het waait hier veel en stevig. Daar moesten we aan wennen."

"Zo moesten we ook leren om spullen uit de wind te zetten. Kwamen we 's avonds aanrijden, zagen we honderden meters van ons huis iets op de dijk liggen. Zei Andre: 'Hé dat tafeltje hebben wij ook', maar dat bleek dus het onze te zijn."

Ze kozen bewust voor een school op 25 minuten fietsen, De Harpoen in Jisp. Van Noord: "Lekker ver weg, dat was de strategie, met niemand iets te maken, geen sociale controle, geen binding met de school."

Voskamp: "Voor het intakegesprek met meester Kees moest ik Andre wakker maken, want hij was flink doorgezakt. Hij hees zich in zijn loeistrakke leren Jitrois pak - 15.000 euro, gekregen van Jean-Claude Jitrois zelf - meester Kees wist niet wat hij zag."

"Het eerste wat opviel, was dat de school erg naar modder stonk, dat heb je in deze contreien. De Nicolaas Maesschool in Amsterdam-Zuid was net een Bijenkorf­etalage, dit was het tegenovergestelde. Om de school niet nog viezer te maken, moesten ouders hoesjes maken voor over de schoenen, van stof met elastiek."

Koning van de achtertuin
Het artistieke gezin viel er uit de toon. Bess: "We werden op school altijd raar gevonden, omdat we anders waren en dachten." Parker: "Mijn ouders zijn heel vrij. Klasgenootjes fietsten weleens nieuwsgierig langs, zagen ze mijn moeder die in de tuin een naakte pop van zeep aan het vormgeven was. Er ging niet vaak een vriendje mee naar huis, maar ik vond het heerlijk in mijn eentje. Dit was mijn paradijs, kikkers vangen, ik voelde me de koning van de achtertuin."

"Op mijn negende kreeg ik al een Puch van mijn vader, had hij goedkoop op de kop getikt. Dat vonden andere ouders maar raar. We hebben ook een paar jaar op de grond gezeten omdat mijn ouders het bankstel hadden weggegooid, maar geen aantrekkelijke nieuwe konden vinden."

Soms verlangde hij wel naar 'een normale familie', bekent Parker. "Kwam ik uit school, zei mijn vader: 'Kom we gaan een foto maken voor de baby, trek je kleren maar uit.' Stonden we dan, naakt in de tuin." Bess: "We hebben gesmeekt of we onze onderbroek konden aanhouden. Dat mocht gelukkig."

"Andre was altijd schaamteloos," zegt Voskamp, "als gezin moet je dat schaamteloze ook kunnen dragen. Door het oordeel van de samenleving is dat niet altijd makkelijk."

Overal is zijn legacy
De kinderen wisten lang niet wat hun vader voor werk deed, hij pronkte nooit met zijn succes. Van Noord was blij dat hij nauwelijks voor de Nederlandse markt werkte ('ik was te duur'), dat zorgde ervoor dat hij anoniem bleef.

Parker: "Nu ik zelf ook als model werk, kom ik overal zijn legacy tegen, ik hoor zo veel verhalen. Mijn boeker in Parijs vertelde me laatst dat mijn vader overal mee wegkwam. Zo was hij een keer de nacht vóór een belangrijke shoot uitgegaan en voor club RoXY door een ruit gefietst. Zijn gezicht zat onder de sneeën en schrammen. Afijn, zijn boeker belde met lood in de schoenen de klant, bleek dat precies de look te zijn die ze wilden voor de foto."

Onlangs alle goede looks draait het bij de familie niet om uiterlijkheden, er is slechts één spiegel in huis. Van Noord: "We hebben ze geleerd dat het uiterlijk voortkomt uit het innerlijk. Zo lang je het innerlijk blijft voeden, klopt het uiterlijk. Ze moeten naast modellenwerk ook vakkenvullen bij Albert Heijn. Bess stond vorig jaar in optie voor Miu Miu, maar ze had tentamens en school gaat altijd voor."

"De fouten die ik heb gemaakt, mogen zij niet maken. Ik heb heel losbandig geleefd, maar ik was wél altijd op tijd. In Parijs lag ik 's ochtends met theezakjes op mijn ogen om mijn wallen te doen slinken. Waar die drang naar feesten, drank en drugs vandaan komt? Onrust, denk ik, ik wilde altijd overal dwars doorheen. Ik vond het belangrijk naar het randje van de afgrond te gaan, eroverheen te kijken,
da-hag te roepen en weer weg te lopen."

In contradictie met dat wilde leven, wilde Van Noord ook graag een gezin. Zijn vrouw: "Dat ging prima samen, je kunt met Andre goed afspraken maken. Moest er om acht uur 's ochtends worden gevoetbald, dan kwam hij iets voor achten thuis van het stappen, pikte de kinderen op en fungeerde soms ook nog als coach."

Naast modellenwerk schreef hij al die jaren gedichten, onlangs zong hij een tekst in - 'een vriend van me zegt dat ik het nummer moet uitbrengen'. En hij is blijven fotograferen. Zijn analoge zwart-witfoto's zijn rauwe impressies van de Zaanstreek, zijn gezin en vrienden, en stuk voor stuk kleine gedichtjes, geliefd bij Marlene Dumas en modeontwerper John Galliano.

Begin dit jaar exposeerde hij met Great Expectations in het Lloyd Hotel en Kiss & Ride samen met Aldo van den Broek bij Beautiful Distress. Van Noord werkte veel met een oude, inklapbare platencamera, waarna de platen werden gescand en digitaal bewerkt. Ook experimenteerde hij met schoongeveegde negatieven die al jaren onbeschermd op zolder lagen en het leggen van meerdere negatieven over elkaar. Het resultaat is vaak vlekkerig, melancholisch en puur.

Kunstschilder George Breitner en John Deakin, de hoffotograaf van Francis Bacon, zijn enkele kunstenaars die hem inspireren. "Zo'n verschrikkelijke alcoholist die man, na zijn dood vonden ze allemaal foto's onder zijn bed, opgevouwen! Ik ben altijd gefascineerd geweest door de zelfkant van het leven, ik heb niets met dat gepolijste."

Filmbusiness
Dat blijkt ook uit zijn keuze voor filmrollen. Zo speelde hij een masochist in de arthouse movie Venus in Furs (1995). Van Noord had tijdens de repetities echter een bloedhekel aan tegenspeelster Anne van de Ven gekregen. "Zo'n betweter, ik wilde haar terugpakken." En zo geschiedde in een scène waarin zij hem met een zweep moest slaan.

"Na twee keer moest ik neerstorten en 'sorry' roepen, maar ik dacht: wacht jij maar! Je kunt zo'n scène sowieso maar één keer doen, want je krijgt echt op je donder en bent na afloop helemaal rood. Afijn, zij slaan, maar ik ging niet neer. Toen werd ze even zenuwachtig, daarna ging ze he-le-maal uit haar dak met die zweep. Maar ook toen ging ik niet neer," zegt Van Noord met een grote grijns.

Maar de filmbusiness viel hem toch tegen. "Toen ik mijn gage hoorde, dacht ik dat het per dag was, maar dat was het honorarium voor de hele film. In die tijd verdiende ik als model bakken met geld, dus ik dacht: ik zit verkeerd man."

Voskamp: "Kwam er veel geld binnen, dan maakten we alles op en stond op een gegeven moment de belastingdienst voor de deur. We hebben tien jaar in Nederland en in Frankrijk belasting betaald, veel te veel. Daardoor hadden we het soms financieel zwaar, maar dan maakte ik gewoon thee van brandnetels uit de tuin en aten we dagen achtereen alleen aardappelen."

"We hebben nog geprobeerd selfsupporting te worden door groenten te verbouwen. Kippen hebben we ook gehad, maar die werden telkens opgejaagd door de kat en verdronken in De Poel."

Ze komen beiden niet uit een heel fijn milieu, zegt ze. "Waarin het feit dat je mag bestaan al heel wat is. Onafhankelijk kunnen zijn is een fijne manier van leven, niet te veel naar de pijpen van mensen te hoeven dansen. Dat je daarvoor kunt kiezen, dat hebben we met z'n tweeën moeten uitdokteren, wat dat betreft was het leven niet gratis. Hier in Engewormer heb ik geprobeerd een regenboog te creëren, waar we in harmonie konden leven."

"Andre en ik hadden een romantisch idee over hoe we samen wilden zijn als gezin: alsof we op vakantie waren, samen, zonder iets te hoeven. Wij hoefden nooit zo veel en voelden ons hier altijd op vakantie. We zijn hier met z'n vijven ook op elkaar aangewezen en kunnen daardoor als gezin goed incasseren. Dat zorgt er ook nu voor dat we doorgaan. Nooit opgeven is Andre's motto, dat heeft hij gelukkig ook aan ons meegegeven."

Minder prikkels, meer liefde
Alsof de duvel ermee speelt, verandert gelijktijdig met het naderende afscheid van Andre ook hun idyllische omgeving. Pal in de achtertuin is de bouw van een Vinex-wijk begonnen. Van Noord: "De grond is altijd van de projectontwikkelaar gebleven, in ruil voor het indienen van geen bezwaar, mogen we een stukje tuin behouden, maar de bomen zijn al gekapt."

Voskamp: "Het wordt een zogeheten Monet-wijk en laat ik nu net een film gemaakt hebben die onderzoek doet naar de schilder Claude Monet in de Zaanstreek. In 2016 ben ik in onze tuin gaan filmen, dit stuk land heeft een enorme ontwikkeling doorgemaakt."

"Ik ben heel blij dat alles wat we waren als gezin gedocumenteerd is. Mogelijk wordt de film geselecteerd voor het International Film Festival Rotterdam. Zo hoop ik er veel anderen mee te inspireren ook zo'n stap te nemen: kiezen voor minder prikkels van buitenaf en meer liefde voor elkaar."

"Als ik straks alleen achterblijf met de kinderen zou het heel fijn zijn om nog iets van die liefde in stand te houden door de enorme hoeveelheid verhalen, gedichten en beelden die Andre heeft gemaakt. Mogelijk een stichting waarin we zijn werk en gedachtegoed tot bloei kunnen laten komen. Daar heeft hij zelf nooit moeite voor gedaan."

Van Noord: "Ik heb er altijd voor gezorgd dat ik niet haantje de voorste was. Wij wilden vooral échte mensen zijn, het ging meer over wij dan over ik."
Zijn vrouw beaamt dat. "Binnenkort gaan we met z'n allen even op de begraafplaats liggen om te weten hoe dat voelt. Vanaf die plek kan Andre ons straks door de struiken heen in de gaten houden. Dat is wrang, maar wel een fijn idee."

Op de dag van publicatie overleed Andre van Noord in zijn woonplaats Engewormer.

De tentoonstelling The Bush and Other Stories, tot 22/12 in galerie HE.RO in Noord.