Direct naar artikelinhoud

Mensen met autisme zijn vaker bi- of homoseksueel

Mensen met autisme zijn vaker bi- of homoseksueel dan anderen. Hoog tijd dat hier meer aandacht voor komt, zegt psycholoog Lieke van Dijk bij de start van de Autismeweek. 'Ze kunnen er de vinger niet goed op leggen.'

Ivan Henczyk: 'Misschien denken sommigen: laat ik geen slapende honden wakker maken.'Beeld Jelmer Visser

De cijfers lopen in de verschillende internationale onderzoeken uiteen, maar er is een duidelijke trend.

De cijfers uit het Nederlands Autisme Register 2017 van de Vrije Universiteit Amsterdam laten het volgende beeld zien: bij de vrouwen met autisme geeft ruim een kwart (27 procent) aan biseksueel te zijn, 5 procent noemt zich lesbisch, en binnen de 14 procent 'anders' zit een groep vrouwen die überhaupt geen behoefte heeft aan seks.

Bij mannen liggen de percentages weer heel anders, maar ook daar is het opvallend. Ook hebben mensen met een autisme vaker het gevoel dat ze in het verkeerde lichaam zitten. Het Sociaal en Cultureel Planbureau hield het er in 2016 in een voorzichtige schatting op dat 4 tot 6 procent van de bevolking lesbisch, homo­seksueel of biseksueel is.

Bespreekbaar
De percentages zijn bij mensen met autisme weliswaar afwijkend, maar maakt het überhaupt wat uit? Waarom moet er aandacht komen voor de geaardheid en gender van mensen met autisme?

Daar is gz-psycholoog Lieke van Dijk (35) van het Autisme Kenniscentrum, onderdeel van de Amsterdamse ggz-instelling Dokter Bosman, stellig in: omdat het bespreekbaar moet worden. Ook bij de hulpverlener.

Er is heel veel schaamte over dit onderwerp.
"Dat merk ik zelf ook in de spreekkamer. Mensen met autisme vechten eerst tegen de stigma's die kleven aan autisme. We zijn nu wel losgekomen van het beeld van Rain Man, maar er leven nog veel vooroordelen."

"Vervolgens moet je ook nog met je homoseksualiteit uit de kast komen. Dat is voor hen extreem moeilijk en confronterend. Het helpt mensen gewoon als er naar wordt gevraagd."

Waarom?
"Mensen durven er uit zichzelf niet over te ­beginnen. Bovendien kunnen ze de vinger er zelf ook niet goed op leggen. Jezelf ontdekken is een proces dat al pratende een beetje op gang komt. Voor mensen met autisme is het onder woorden brengen van gevoelens ook best lastig. Het zou veel leed besparen als hulp­verleners daar een meer leidende rol in zouden nemen."

Mensen met autisme zijn vaker bi- of homoseksueel
Beeld Laura van der Bijl

Is er een verklaring voor de roze kant van ­autisme?
"Nee, er zijn wel theorieën. Het zou te maken hebben met een meer mannelijk brein. Of hormonen zouden hierin een rol spelen. Maar eigenlijk is nergens onderbouwing voor. We zien het, maar we weten het niet."

"Overigens is lang gedacht dat mensen met autisme helemaal geen behoefte aan een relatie of seks hebben. Onzin, blijkt nu dus uit de onderzoeken."

Uit de kast komen is al een complex proces, wat komt daar voor mensen met autisme nog meer bij kijken?
"Twijfel, en heel veel onzekerheid. Ze denken: ben ik dit nou of is dit autisme? Binnen autisme is er een criterium waarbij je een enorme fascinatie voor een onderwerp kunt ontwikkelen. Iemand verzamelt daar dan heel veel informatie over en verdiept zich enorm in het onderwerp - bijvoorbeeld homoseksualiteit. Daar kan het ook nog wel eens mee worden verward. Dat soort factoren maakt het heel in­gewikkeld."

Overigens is lang gedacht dat mensen met autisme helemaal geen behoefte aan een relatie of seks hebben. Onzin, blijkt nu
Lieke van Dijk

'Jezelf een label opplakken geeft rust'

Ivan Henczyk (33) had altijd al een vaag gevoel dat hij anders was dan zijn klasgenoten, maar dat maakte van de diagnose autisme nog geen opluchting. Integendeel.

"Ik werd op de basisschool gepest. Dat was een van de redenen waarom ik een test kreeg. Maar met de diagnose autisme werd het probleem op mij geprojecteerd. Dat ik gepest werd, lag dus aan mij. De aandacht ging naar de behandelingen voor autisme, maar het pesten werd vervolgens niet aangepakt."

Dat was coming-out nummer 1. Coming-out nummer 2, namelijk voor zijn homoseksualiteit, kwam vijf jaar later, op zijn zestiende. "Voor mij voelden beide keren hetzelfde, maar voor mijn omgeving niet. Mensen praten graag over seksualiteit, want dat is spannend, een beetje in de roddelsfeer."

"Het heeft een grote sensatiekracht. Maar over autisme werd nauwelijks gesproken. Misschien omdat mensen niet goed weten wat ze ermee aan moeten, of misschien vinden ze het niet belangrijk. Voor mij was het echter een heel groot onderwerp. Ik wilde er graag over praten en het frustreerde me dat het niet lukte."

Op zijn dertiende werd hem duidelijk dat hij op jongens viel. "Mensen met autisme vinden het vaak moeilijk om hun eigen gevoel te herkennen. In zo'n proces waarbij je op zoek gaat naar je eigen seksualiteit, kan dat verwarrend zijn. Het geeft een gevoel van rust jezelf een label te kunnen opplakken: homo of hetero. Dat gevoel herken ik wel. Ik wilde het zeker weten."

Henczyk vindt dat hulpverleners het gesprek over seksualiteit te weinig aangaan. "Misschien denken sommigen: laat ik geen slapende honden wakker maken, hij heeft al genoeg problemen. En er zijn ook christelijke instellingen waarvan ik vermoed dat homoseksualiteit er gevoelig ligt."

Henczyk trekt zich dit soort zaken aan. Het is dan ook geen verrassing dat hij actief werd bij het COC. Daar ontmoette hij iemand die het plan poneerde om groepen voor lhbti's met autisme te beginnen. Zo geschiedde. In 2015 startte AutiRoze in Utrecht. Inmiddels zijn er ook afdelingen in Amsterdam, Den Haag, Arnhem en Eindhoven. Henczyk is er de coördinator.

De afdelingen groeien snel. Er komen enkele honderden bezoekers. De behoefte is kennelijk groot om elkaar te ontmoeten. Liefst in een rustige omgeving, want drukke gayclubs met harde muziek geven voor veel mensen met autisme te veel prikkels.

"Sommigen hebben moeite met het filteren van het stemgeluid uit de muziek. Dat maakt een gesprek lastig. Anderen vinden het ingewikkeld om non-verbale communicatie te plaatsen. Dan zeggen ze: zo'n club is niet ons ding. Geef ons maar een borrel."

Mensen met autisme vinden het vaak moeilijk om hun eigen gevoel te herkennen

Wat is autisme?

Mensen met een Autisme Spectrum Stoornis verwerken informatie en prikkels als geluid, geur en alles wat ze zien en voelen, anders. 'En dat brengt een andere mix van sterke en zwakke kanten met zich mee,' stelt de Nederlandse Vereniging voor Autisme.

'Zo hebben mensen met autisme vaak een goed oog voor detail, zijn ze eerlijk, recht door zee, analytisch en hardwerkend, maar hebben ze moeite met overzicht houden en sociale contacten en hebben ze een opvallend beperkt aantal interesses of activiteiten'.

In Nederland leven circa 190.000 mensen met autisme, dat is ruim 1 procent van de bevolking.