Route door Artis voor blinden met hond: een oase vol geur en geluid

Een giraffe is de eerste die het vreemde wezen opmerkt. Vanaf een meter of vijf in de lucht houdt hij Nadia nauwlettend in de gaten. Daarna komt er een grote koedoe aangelopen.

Hij nadert het hek tot een meter afstand, laat zijn kop dreigend zakken en begint wat te grommen. Een paar seconden staan ze zo tegenover elkaar - de kleine, zwarte kruising tussen een labrador en golden retriever en de grote antilopesoort, met zijn meterslange spiraalvormige hoorns.

Jacqueline Vrijland (56) ziet niet wat er vlak voor haar neus gebeurt, maar voelt dat Nadia het spannend vindt. Ze begint te blaffen, de grote koedoe springt een halve meter achteruit en vijf giraffen zetten het met hun lange benen op een hollen.

Als de twee bezoekers doorlopen en een meter of vijftig verderop de hoek omgaan, torenen nog steeds vijf verbaasde giraffenhoofden boven het hek uit. Alsof ze voor het eerst ook wat te bekijken hadden in Artis.

Een verboden onderscheid
Vanwege de onrust die ze onder dieren van Artis kunnen veroorzaken zijn honden niet welkom in het park. Dat betekende ook dat blinden en slechtzienden met een geleidehond het park voorheen niet in mochten. Daarvoor werd Artis vorig jaar door het College voor de Rechten van de Mens op de vingers getikt: de dierentuin maakte een verboden onderscheid op grond van handicap of chronische ziekte, zonder te hebben onderzocht wat er wel mogelijk was.

Daarom is er voor bezoekers met een geleidehond een speciale route uitgezet door de dierentuin. Een groot deel van het park is toegankelijk, op sommige verblijven en plekken waar dieren loslopen na. Lemurenland en het verblijf voor de Bennett wallaby's bijvoorbeeld. En bij de leeuwen wordt bezoekers met een geleidehond verzocht niet stil te staan en rustig door te lopen.

Dat doet Nadia ook. Aangekomen bij de leeuwen is ze vooral druk met het navigeren door een groep scholieren. "Ik zie iets voortbewegen," roept Vrijland vrij enthousiast. "Was dat een leeuw? Die was niet echt klein, hè?"

Extreem klein
Vrijland is niet volledig blind. Ze heeft een progressieve netvliesaandoening, waarbij haar zicht steeds slechter wordt. "Het is een beetje alsof je continu door een rietje kijkt," zegt ze. "Alles wat ik zie is extreem klein, ver weg en vaak vaag en onduidelijk."

Sommige dieren kan ze niet ontdekken: zoals de krokodil of de vale gieren. "Als je had gezegd dat dit een reiger was, had ik het ook geloofd." Bij het olifantenverblijf herkent ze wel een van de beesten, maar alleen doordat hij voor een licht gekleurde rots staat. "Dat contrast helpt." Bij de zeeleeuwen blijft ze het langst staan en drukt ze haar neus helemaal tegen het glas. "Dit zijn een soort elegante torpedo's. Soms zwemt er opeens een in mijn zicht en dan kan ik hem blijven volgen."

Vrijland was bang dat het bezoek aan Artis confronterend zou zijn. Dat het haar zou doen beseffen hoe slecht haar zicht is geworden, sinds de laatste keer dat ze hier was - zo'n vijftien jaar geleden.

Leuker dan verwacht
"Maar het is leuker dan ik had verwacht. Ik zie dan niet zo veel meer, maar al je zintuigen staan hier op scherp. Je ruikt intense dierengeuren, hoort vreemde geluiden. En je voelt de vrolijke opwinding om je heen. Ook voor mij is dit een beleving, zoals voor iedereen die in een dierentuin komt."

Nadia lijkt - op het incident met de grote koedoe na - niet onder de indruk en loopt stoïcijns door de nieuwe omgeving. Ook de ­Artisdieren reageren niet op de hond.

Vrijland is blij dat ze, als ze nu wil, naar Artis kan. Ze woont in Oost en komt samen met Nadia overal in de stad. "Maar dat is vaak wel een uitdaging, met die borden en fietsen op de stoep. Zelfs in de parken wordt overal gefietst. Dan is dit een fijne oase voor me, midden in de stad."

Wel zal ze naast Nadia altijd ook nog een mens mee moeten nemen naar de dierentuin. De kaart die Artis uitdeelt, op een uitgeprint A4'tje, kan ze namelijk niet lezen.