Direct naar artikelinhoud

Tony's chocoladefabriek komt met achtbaan naar Zaandam

Tony's Chocolonely heeft een plek gevonden voor zijn al jaren geleden aangekondigde chocoladefabriek met achtbaan. De publiekstrekker voor 250.000 tot 500.000 bezoekers per jaar moet komen in Pakhuis De Vrede in Zaandam.

De oude meelfabriek aan het NoordzeekanaalBeeld Berlinda van Dam

Niet in Amsterdam dus. Dat was eigenlijk de bedoeling van Tony's directeur Henk Jan Beltman toen hij twee jaar terug het idee lanceerde voor een door publiek te bezoeken fabriek. Een poging 'Tony's Chocolonely Chocolate Circus' onder te brengen op de NDSM-werf was vergeefs.

Pakhuis De Vrede, een precies honderd jaar oud rijksmonument langs het Noordzeekanaal, is een toepasselijke locatie. In het leegstaande pakhuis en de silo's daarachter heeft veel cacao opgeslagen gelegen. De containerterminal voor het pakhuis is goed voor de overslag van tonnen cacao naar de regio, de grootste cacaohaven van de wereld.

Boeteclausule
Half november is 'Chief Chocolate Officer' Beltman het eens geworden met CTVrede, het familiebedrijf achter de containerterminal en de silo's. Ze hebben een intentieovereenkomst gesloten voor de verkoop van De Vrede en het omliggende haventerrein. Daarmee is de koop niet definitief, zegt Beltman, maar als Tony's nog terugkrabbelt treedt een afschrikwekkende boeteclausule in werking.

"Ik ben helemaal verliefd op deze plek. Het pand is prachtig," zegt Beltman over het 60 meter lange bakstenen pakhuis waarvan de bouwstijl doet denken aan de uit dezelfde tijd stammende Amsterdamse School. Het pakhuis moet het nieuwe hoofdkantoor worden van het chocolademerk, maar ook een restaurant en congresfaciliteiten herbergen. 

Vloeibare massa
Beltman verwacht dat het terrein pas in 2020 wordt overgedragen. Zo lang wordt CTVrede nog in beslag genomen door de verhuizing van de opslagsilo's naar het Zaanse bedrijventerrein Hoogtij. Daarna volgt nog een jarenlange renovatie van het pakhuis en de bouw van twee chocoladefabrieken. Het pakhuis wordt al jaren nauwelijks gebruikt. De Vrede werd in 1918 gebouwd als stoommeelfabriek, maar al na vijf jaar ging het bedrijf failliet. CTVrede gebruikt vooral de silo's en de containerterminal langs de kade die aan het pakhuis lijkt te hangen. 

Achter het monument wil Beltman twee fabrieken bouwen om daar de Tony's-repen te produceren. Daar wil Beltman de hele productieketen van chocola laten zien. "Een fabriek waar de bonen worden omgezet in vloeibare massa. En een tweede fabriek waar de vloeibare chocola wordt verwerkt tot repen." En dat met de eerder beloofde achtbaan. "Honderd procent."

Het past bij de missie van Tony's, vindt hij, om meer bewustzijn te kweken voor de deerniswekkende arbeidsomstandigheden bij de teelt van het leeuwendeel van de cacao op de wereldmarkt. Of zoals Beltman het noemt: "Een bedrijf dat een duidelijk doel heeft en dat boven geld of aandeelhouderswaarde stelt."

50 miljoen
In het boek dat journalist Jeroen Siebelink eerder dit jaar schreef over Tony's blijkt dat zo'n fabriek toen geen uitgemaakte zaak was. De kosten werden geschat op 50 miljoen euro, geld dat niet naar de cacaoboeren gaat. Ook werd intern opgemerkt dat het runnen van een fabriek, het maken van chocola is tot dusver uitbesteed, niet de kracht is van Tony's.

Beltman is blij dat hij een plek heeft gevonden die letterlijk op een steenworp van Amsterdam ligt, vlakbij de Coentunnel, op de grens met Amsterdam-Noord. Het water van het Noordzeekanaal is Amsterdam, de overkant ook. Sterker nog, vijf meter kademuur van het terrein behoort tot Amsterdam. "Amsterdam en Zaandam groeien naar elkaar toe. Dit is gewoon Amsterdam."

Amsterdam en Zaandam groeien naar elkaar toe. Dit is gewoon Amsterdam
Tony¿s directeur Henk Jan Beltman

De plannen van Tony's kunnen de 'katalysator' zijn van de plannen die de gemeente Zaanstad toch al heeft voor de transformatie van het bedrijventerrein Achtersluispolder met rond 2050 ook vijfduizend tot tienduizend woningen. 

Geplande fietsbrug
Zaanstad is enthousiast. "Pakhuis de Vrede zien we als een belangrijk icoon van dit gebied," zegt wethouder Gerard Ram in een persbericht. "We willen de oever van het Noordzeekanaal zo veel mogelijk openbaar toegankelijk maken en met de plannen van Tony's kan dat."

De gemeente onderzoekt intussen of de geplande fietsbrug langs de Noorder IJ-plas naar Amsterdam kan worden versneld. Ram is verder blij met de werkgelegenheid die het hoofdkantoor van Tony's meebrengt en het behoud van CTVrede verderop langs het Noordzeekanaal. 

Luxejachten
Maar vooralsnog voldoen de plannen niet aan de eisen van de gemeente. Planologisch past het plan op dit moment niet in het gebied, schrijft Ram aan de gemeenteraad. De nieuwe chocoladefabrieken brengen milieuhinder mee op het toch al hutjemutje volgebouwde bedrijventerrein met onder meer een fabriek voor hummus, een stalling voor luxejachten en een tankopslagbedrijf voor eetbare oliën en vetten.

Verder heeft Zaanstad vragen over de afvoer van goederen en bezoekers op het schiereiland dat nu één toegangsweg kent. Meer vervoer over water is de bedoeling, maar is dat haalbaar? 'Komende zes maanden wordt duidelijk of de komst van Tony's Chocolonely definitief mogelijk is,' schrijft Zaanstad. Wel zien zowel de gemeente als Tony's daarvoor 'aanknopingspunten'.

Lees ook: Oude meelfabriek moet Hotel New York van Zaandam worden

Behalve Tony's Chocolonely bouwt nog een Amsterdams chocolademerk een chocoladefabriek. Chocolatemakers, dat zijn cacaobonen direct bij de boer betrekt en de hele productieketen in eigen hand houdt, sloeg deze week de eerste paal van de nieuwe fabriek in de haven.

Nu zit de fabriek van Chcolatemakers in Noord, bij Vogeldorp. Aan de Radarweg bij Sloterdijk bouwt Chocolatemakers een fabriek die door zonnepanelen volledig zelf voorziet in zijn energie. Daarnaast is een aanlegplaats voor het zeilschip dat de cacao aanvoert. Ook deze fabriek moet publiek toegankelijk worden.

Tony's Chocolonely is vorig jaar met 23 procent gegroeid naar een omzet van 55 miljoen euro. Daarvan werd 2,7 miljoen betaald aan extra premie voor de cacaoboeren die het chocolademerk wil steunen.  

De begrote omzetgroei van 50 procent bleek al te optimistisch. Dat wijt Tony's aan de lange, warme zomer en een minder snelle expansie over de grens.

Misstanden bij de teelt van cacao wil Tony's verder tegengaan door een nieuwe samenwerking met Albert Heijn. Vanaf maart neemt de supermarktketen een voorbeeld aan Tony's bij de productie van chocoladehuismerk Delicata. 

Ook andere chocolademerken kunnen toegang krijgen tot het platform dat de herkomst van cacaobonen traceerbaar maakt en het monitoringssysteem waarmee Tony's kinderarbeid wil voorkomen bij de boerencoöperaties waar het mee samenwerkt. Albert Heijn sluit zich daar nu als eerste bij aan.