Halsema onder vuur: mag de burgemeester zeggen wat zij wil?
Nadat ze het had opgenomen voor vrouwen in boerka, kreeg Femke Halsema het stevig voor de kiezen. Mag de burgemeester van de republiek Amsterdam nog iets zeggen over actuele kwesties?
Volgens Femke Halsema is het on-Amsterdams om de politie op mensen te laten jagen. Er waren tijden dat zo'n opmerking van de burgemeester met applaus werd begroet. In een stad als Amsterdam is de Tweede Wereldoorlog nooit ver weg.
Deze keer was het anders. Halsema (GroenLinks) moest zich verantwoorden in de gemeenteraad en kreeg in politiek Den Haag de wind van voren bij monde van staatssecretaris Raymond Knops (CDA).
Zelfs premier Mark Rutte (VVD) bemoeide zich ermee. Halsema haalde het NOS Journaal en De Telegraaf plaatste binnen vier dagen op zijn site meer dan twintig stukken over de zaak.
Een overheidsdienaar die weigert de wet te handhaven! Of ze in de republiek Amsterdam helemaal gek zijn geworden?
"Het kan niet zo zijn dat Halsema bij dit standpunt blijft," zei Knops namens de regering tegen woedende Kamerleden. Een hoofdstedelijke burgemeester die door het kabinet wordt gesommeerd haar woorden terug te nemen, dat is sinds het gedwongen vertrek van de onfortuinlijke Gijs van Hall in 1967 niet meer gebeurd.
Getrouw aan de Grondwet
Wat heeft Halsema precies op haar geweten? Vorige week vrijdag liet ze zich in het Marokkaanse debatcentrum Argan in de Jan Tooropstraat ontvallen dat ze niet van plan is het boerkaverbod te handhaven.
"Je kunt ervan op aan dat ik niet zal toestaan dat wij daar in Amsterdam gevolg aan geven. Dat gaan we niet doen." En: "Het past gewoon niet bij Amsterdam dat wij mensen uit de tram halen omdat ze een nikab dragen. Dat is toch onbespreekbaar. Lijkt me."
Probleem: als burgemeester mag Halsema (binnen de politieke grenzen die de gemeenteraad haar toestaat) weliswaar zeggen wat ze wil, maar ze heeft wel de ambtseed afgelegd, waarin ze belooft 'getrouw te zijn aan de Grondwet' en 'de wetten te zullen nakomen.'
Na de bijeenkomst bij Argan liet zij voor de camera van stadszender AT5 dan ook voor de zekerheid weten dat het stadsbestuur 'in principe wetten gewoon moet uitvoeren', maar dat je als burgemeester 'wel mag beslissen waar je prioriteit aan geeft in de handhaving en waaraan niet.'
Het randje van het staatsrecht opgezocht. Wat heeft haar bezield? Had Halsema zich mee laten slepen? Het was een lange week geweest. Op vrijdagavond hangt ze graag op de bank, liet ze weten. Ze had net een nieuwe Netflixserie ontdekt: Jack Ryan. "Het kan me weleens overkomen, zo waarschuw ik maar, dat ik uit vermoeidheid woorden ga verhaspelen."
Halsema werd door een meisje uit Argans jongerenpanel aangesproken op haar tien jaar oude uitspraak dat ze 'niet kon wachten op de dag dat elke vrouw in Nederland in vrijheid haar hoofddoek zou afslingeren'. Daarop repliceerde ze dat ze ook had gezegd 'vrouwen altijd te zullen beschermen in hun recht zich te sluieren'.
Krenkende Pegidapieten
Een burgemeester met een mening. Het kan verkeren. Eerder wees ze op hardhandige wijze de salafisten in Amsterdam de deur (applaus op rechts) en adviseerde ze ombudsman Arre Zuurmond om eens in Somalië te gaan kijken nadat hij zich had beklaagd over 'de wetteloze jungle' die de stad geworden zou zijn.
En onlangs nog liet Halsema drie pikzwarte Pegidapieten op de publieke tribune van de gemeenteraad weten dat ze weliswaar mochten blijven, maar dat ze wel bewust hadden gekozen voor een uitdossing waarmee ze Amsterdammers en raadsleden krenkten.
Dezelfde Pieten, die ooit onaangekondigd bij Sylvana Simons voor de deur stonden, werden overigens vorig jaar verwijderd omdat, hoe ironisch, 'het niet is toegestaan onherkenbaar in de raadzaal aanwezig te zijn'.
Lijdzaam verzet
Vraag is nu: gaat Halsema haar boekje van benoemde functionaris te buiten? Neemt ze, na een lange en uiterst geprofileerde carrière in de Haagse oppositiebankjes, haar nieuwe rol van burgemeester van alle Amsterdammers serieus? Heeft ze, met andere woorden, iets gedaan wat andere burgemeesters niet in hun hoofd zouden halen?
Niet echt. Amsterdam kent een lange traditie van lijdzaam verzet tegen Den Haag. Burgemeester Schelto Patijn weigerde mee te werken aan de uitzetting van de Turkse kleermaker Zekeriya Gümüs. Nadat Den Haag de stad in 2006 een quotum van tweeduizend op te pakken illegale vreemdelingen had opgelegd, beloofde zijn opvolger Job Cohen de gemeenteraad dat er 'in Amsterdam nooit jacht gemaakt zou worden op illegalen alleen omdat ze illegaal zijn'.
Burgemeester Eberhard van der Laan maakte furore met zijn opmerking dat in Amsterdam 'niemand onder een brug hoeft te slapen', nadat het kabinet had besloten dat uitgeprocedeerde asielzoekers geen recht hebben op minimale opvang.
Zijn opvolger Jozias van Aartsen zei het hem volmondig na, nadat hij als burgemeester van Den Haag eerder al eens op hetzelfde dossier had laten weten dat 'wat ze op het Binnenhof doen, ze daar zelf maar moeten uitzoeken'.
Ook buiten Amsterdam zoeken burgemeesters soms de grenzen op. Jos Heijmans van Weert hielp Syrische asielzoekers onderduiken. Ahmed Aboutaleb zei in Rotterdam tegen een niet onbelangrijk deel van zijn inwoners dat zij beter kunnen 'oprotten' als het ze in Nederland niet bevalt.
Ze staan er in Den Haag met zijn allen vreselijk van te genieten dat ze haar kunnen pakken
Tik voor GroenLinks
Geen van allen is door Den Haag ter verantwoording geroepen, tenminste niet op de manier die Halsema ten deel is gevallen. Waarom de burgemeester van Amsterdam dan wel?
Halsema is, zeggen volgers van de Stopera, de ideale kop van Jut. "Men vindt in Den Haag dat er maar eens een tik moest worden uitgedeeld aan GroenLinks," zegt hoogleraar bestuurskunde Jouke de Vries. "Het is een partij die wel erg veel in de melk te brokkelen krijgt."
Communicatiespecialist Charles Huijskens: "Ze staan er in Den Haag met zijn allen vreselijk van te genieten dat ze haar kunnen pakken. Flauw en onterecht. Ze hebben haar zelf benoemd, dan mogen ze haar nu ook wel steunen."
GroenLinks mag in Amsterdam dan de grootste zijn, in Den Haag wordt de partij nog altijd gezien als een verzameling ultralinkse drammers. Op het Binnenhof behoort de partij niet tot de inner circle, die te allen tijde kan rekenen op bescherming - zoals al die andere burgemeesters van de PvdA, de VVD, CDA of D66.
Komt bij: de irritatiefactor. "Als Halsema zich over dit soort onderwerpen uitspreekt, ziet men in Den Haag de politica," zegt De Vries. "Daar wordt op gereageerd, terwijl de burgemeesters van Utrecht en Rotterdam hetzelfde vinden."
Halsema is er, kortom, nog niet in geslaagd haar imago van grachtengordellinks van zich af te schudden. In de ogen van Den Haag vertegenwoordigt ze de giftige cocktail van opgeheven vinger en moreel gelijk. Ze is het GroenLinksmeisje dat even op haar plek gezet moest worden. En daar was nu, slechts een half jaar na haar benoeming, de gelegenheid voor.
Zo is de republiek Amsterdam deze week weer wat verder weggedreven van de rest van het land. Over de zin en onzin van een boerkaverbod heeft ondertussen niemand het meer.