Kukenheim: 'De ziekte van ons kind overschaduwt alles'

We kunnen met Simone Kukenheim uitgebreid terugblikken op de verkiezingen, de start van het linkse college en de val van het Slotervaartziekenhuis - allemaal uitermate belangrijke gebeurtenissen. Maar voor de wethouder Zorg en Sport staat het jaar 2018 vooral in het teken van de ziekte van haar dochter. 

"Als ik moet terugblikken, dan merk ik dat wat wij thuis hebben meegemaakt, alle andere gebeurtenissen op de achtergrond duwt. De ziekte van ons kind overschaduwt alles."

Ze was nog niet eens begonnen aan haar tweede termijn als wethouder toen ze, ergens in mei, erachter kwam dat haar oudste dochter, inmiddels 9 jaar oud, heel erg ziek was. Het duurde even voordat duidelijk was wat ze had en welke behandeling de beste was. De blauwe plekken op haar benen leken een bewijs van heerlijk buiten spelen, maar bleken bij nader inzien een gevolg van ernstige bloedarmoede. 

"Ze had een ziekte aan haar beenmerg," zegt Kukenheim op haar werkkamer in het stadhuis. "In de zomer bleek dat een stamceltransplantatie nodig was, dat is nogal wat. We hadden een donor nodig en moesten een intensief medisch traject in, met een lange periode van herstel. Toen was ook direct duidelijk welke impact dit zou hebben op ons gezin en onze andere twee dochters."

Kukenheim heeft dit jaar ontzettend veel meegemaakt, privé en als wethouder.

Begin 2018 was ze nog wethouder Onderwijs in een college van D66, VVD en SP. Jozias van Aartsen was pas aangetreden als waarnemend burgemeester. De emoties over de dood van Eberhard van der Laan, in het najaar van 2017, waren nog vers, maar de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen was alweer begonnen.

Een heftige start van het politieke jaar, waaraan Kukenheim desondanks weinig gedetailleerde herinneringen heeft. "Er is bij ons thuis zo veel gebeurd."

Na het zomerreces nam ze zorgverlof en legde haar werk negen weken neer. "Ik heb geen seconde getwijfeld, daarvoor was de situatie te heftig. Gelukkig heb ik veel steun gekregen."

Het is een 'oerangst' die elke ouder zal herkennen, zegt ze. Dat er iets ernstigs is met een kind. "We zijn dan ook erg bang geweest. Als ik hierover praat met collega's, op school of met andere ouders, merk ik dat die angst heel herkenbaar is."

"Het mooie neveneffect was dat we heel veel steun hebben gekregen, van iedereen om ons heen en van Amsterdammers. Dat heeft ons er echt doorheen gesleept. Veel mensen twijfelden of ze ons een berichtje moesten sturen. En toch hebben al die kleine berichtjes, appjes en pannen soep enorm geholpen. Ik gun alle Amsterdammers die, onverhoopt, zoiets meemaken, dat ze ook zoveel steun krijgen."

Ze heeft ervaren hoe veerkrachtig kinderen zijn. Haar oudste dochter doorstond alles en werkt inmiddels aan haar herstel. "Ik ben ontzettend trots op haar. We gaan er vanuit ze weer volop gaat meedraaien."

De ziekte van hun zus had ook impact op de andere dochters. "Ik heb gemerkt hoe belangrijk het is dat kinderen gehecht zijn en opgroeien in een warme omgeving. Dan kunnen ze ook tegenspoed aan, als die al heel vroeg in hun leven komt. Dat neem ik ook mee in mijn werk als wethouder zorg en jeugdzorg."

U heeft zorgverlof genomen. Denkt u dat u als wethouder een voorbeeld bent voor mensen die twijfelen of ze dit kunnen doen?
"Voor ouders die in mijn situatie zitten, is dit geen moeilijke keuze. Het is onmogelijk om je werk goed te doen in deze omstandigheden. Het mooie van wethouder zijn, is dat ik mijn werk doe als inwoner van de stad, als moeder. De ervaringen van de afgelopen maanden doen daarom niet ­alleen iets met mij als mens, maar ook als wethouder."

Op welke manier?
"Ik heb ervaren wat de kracht van een gezin is. En ik heb de zorg van binnenuit meegemaakt. Hierdoor weet ik wat goede zorg betekent voor Amsterdammers en welke impact het heeft als patiënten naar een ander ziekenhuis moeten, zoals de patiënten van het Slotervaartziekenhuis nu meemaken."

Bent u uw werk ook meer gaan relativeren?
"Nee, dat niet. Mijn hart voor de publieke zaak is alleen maar groter geworden. Ik weet nu hoe kwetsbaar ouders en kinderen zijn. Wat wél helpt, is dat ik er even uit ben geweest en met een andere blik terugkeer. Wethouders moeten uitkijken dat ze niet te veel in processen en te kleine vragen terechtkomen. Als je terugkeert, kun je sneller doordringen tot de kern: waarom doen we dit en voor wie?"

Wanneer was voor u duidelijk dat u na de verkiezingen ­wilde terugkeren als wethouder?
"Ik heb daar eind 2017 best lang over nagedacht en over gesproken met mijn gezin, want dit werk heeft een behoorlijke impact. De doorslag gaf dat ik nog zoveel plannen heb en dat ik er zin in had."

Wat maakt dit werk zo leuk?
"Dat een wethouder het verschil kan maken. Het mooie aan Amsterdam is dat de stad groot genoeg is om grote dingen neer te zetten en klein genoeg om iedereen te kennen. Daar ben ik echt verliefd op. De landelijke politiek staat veel verder van mensen af."

U heeft de afgelopen jaren een paar keer onder vuur gelegen. Heeft dat gezorgd voor twijfel?
"Eigenlijk niet. Ik ben geen bestuurder geworden om risico's te vermijden. Natuurlijk zijn er zaken die ik nu anders zou doen. Maar ik ben ook trots op een aantal zaken die we tot stand hebben gebracht, zoals het versterken van de positie van leraren. En op de inhaalslag die we hebben gemaakt met huisvesting van scholen."

U zit nu in een links college van GroenLinks, D66, PvdA en SP. Is dat anders dan de vorige, meer liberale coalitie van D66, VVD en SP?
"Er zijn zeker verschillen. In dit college staan partijen ideologisch dichter bij elkaar. Het vorige bestuur bestond met VVD en SP uit uitersten. We probeerden iets te bereiken door elkaar zaken te gunnen. Dit college werkt meer vanuit een gemeenschappelijke visie en bestaat uit mensen die elkaar al langer kennen uit de gemeentepolitiek. Dat zorgt voor een andere dynamiek."

Simone Kukenheim
14 september 1979, Den Haag

Studies Politicologie aan de UvA, één jaar Toneelschool
2003 - 2005 parttime pedagogisch medewerker kinderdagverblijf
2004 - 2004 Tom Lantos fellowship, Huis van Afgevaardigden, Verenigde Staten
2005 - 2005 projectmedewerker VMBO Amsterdam
2005 - 2010 senior-beleidsmedewerker Tweede Kamerfractie D66
2006 - 2010 fractievoorzitter D66 stadsdeel Zuid
2010 - 2014 portefeuillehouder stadsdeel Zuid
2014 - 2018 wethouder Onderwijs, Jeugdzorg en Diversiteit
2018 - heden wethouder Zorg, Jeugd, Beroepsonderwijs, Preventie jeugdcriminaliteit en Sport.

Kukenheim is getrouwd en heeft drie kinderen.

Is dit echt zo'n linkse club?
"Ik moet altijd glimlachen als we worden weggezet als ­extreem-links. D66 voelt zich als liberale partij thuis in dit college. Het akkoord is eerder progressief dan links."

Tijdens uw afwezigheid ging het Slotervaartziekenhuis failliet. Wat vindt u daarvan als wethouder Zorg?
"Ik heb tijdens mijn zorgverlof nauwelijks de krant gelezen, maar twee nieuwsfeiten kreeg ik mee: dat Ajax het goed doet in Europa, tot mijn vreugde, en dat het Slotervaartziekenhuis failliet is. Dat zo'n ziekenhuis van de een op de andere dag failliet ging, heeft me verbaasd, maar vooral kwaad gemaakt."

Op wie bent u dan kwaad?
"Ik ben kwaad dat we kennelijk het zorgstelsel zo hebben ingericht dat dit kan gebeuren. Het ziekenhuis moest ­binnen drie dagen worden ontruimd. Ik kan me enorm opwinden over de gevolgen hiervan voor patiënten en medewerkers. De vraag is: waar was de regie?"

Wie had die regie moeten nemen?
"Den Haag. Ik vind het echt jammer dat het ministerie van Volksgezondheid zo'n beperkte rol heeft gespeeld."

Kan Amsterdam zonder het Slotervaartziekenhuis?
"De capaciteit in de Amsterdamse ziekenhuizen is een zorg. De stad groeit, het aantal bezoekers groeit en we hebben nu al wachtlijsten in de stad. Hierover wil ik in gesprek met het ministerie en de zorgverzekeraars. Ik kan geen nieuw ziekenhuis beginnen, maar wel een ­klimaat creëren waar zorgverleners op afkomen."

Wat wenst u voor 2019?
"Ik heb veel zin om te laten zien wat we allemaal kunnen doen met sport in de stad. Amsterdam groeit. Het is ­belangrijk dat we niet alleen voor veel huizen zorgen, maar ook voor maatschappelijke voorzieningen, zoals genoeg sportvelden en sportzalen, maar ook speelpleintjes, skatebanen, huisartsenpraktijken, buurthuizen. Dan wonen mensen niet alleen naast elkaar, maar komen ze ook met elkaar in contact en bieden ze elkaar steun als het moeilijk wordt. Maar bovenal wens ik een gezond kind in huis."