De levende stad ligt altijd wel ergens open

Plannen hebben de neiging rooskleuriger te zijn dan de realiteit. Neem het Hoofddorpplein, waar zo goed en zo kwaad als het gaat versleten tramrails vervangen moeten worden terwijl er nauwelijks een auto minder over het plein rijdt.

Tijdens de ochtendspits of in de avonddrukte is dit onder normale omstandigheden al geen eenvoudige plek om te passeren, maar wanneer de schaarse ruimte ook nog eens in beslag wordt genomen door afzettingen en bouwmannen met helmpjes, betekent het onvermijdelijk hinder voor het verkeer. Het is daarom vooral zaak het werk zo snel mogelijk afgerond te hebben.

Van tevoren is het project minutieus voorbereid, wat heeft geleid tot een draaiboek en zo ongeveer een studie van wat de werkmannen ondergronds zouden kunnen tegenkomen.

Maar als de straat eenmaal openligt, blijken bepaalde leidingen nét niet helemaal te liggen op de plaats waar die volgens de oude tekeningen zouden behoren te liggen. 

Gevolg: het asfalt moet óók open op dat ene smalle plekje dat het verkeer nog net kon gebruiken en de boel loopt vast.

Ogen en oren van de gemeente
"Je kunt je op veel voorbereiden, maar de kans bestaat natuurlijk altijd dat de zaken niet zo lopen als zou moeten," verzucht Henk van der Laan als hij vertelt over het Hoofddorpplein.

"Tegelijk is het wel werk dat moet gebeuren. De stad wordt intensief gebruikt en als je niet geregeld onderhoud pleegt, gaan de dingen stuk."

Van der Laan rijdt ook deze ochtend door de stad in zijn gemeenteauto. Inspecteur bij de Werkgroep Werk in Uitvoering is hij, zeg maar de ogen en oren van de gemeentelijke afdeling Stadsregie. Die afdeling zorgt ervoor dat alles wat er aan werk in de stad plaatsvindt, bekend is en dat de werkzaamheden op elkaar worden afgestemd.

Wie zich op een willekeurige dag door Amsterdam probeert te verplaatsen, zal zich toch regelmatig afvragen waar die afdeling in hemelsnaam mee bezig is. De ene opbreking wordt gevolgd door de andere. Fietsers tussen CS en het Victoria Hotel slingeren met afwisselend wijde en scherpe bochten over de Prins Hendrikkade.

Bij het Amstelstation is het al een tijdje kruip-door-sluip-door, de N200, de weg tussen Haarlem en Amsterdam wordt ingrijpend vernieuwd, en waar de Amstel net is opgeleverd, hebben de bouwvakkers zich direct verplaatst naar de kop van de Vijzelstraat.

De stad ligt open, Amsterdam is 'under construction'.

Van der Laan, Fries in hart en nieren, wekt op geen enkele manier de indruk eronder gebukt te gaan. Vrolijk stuurt hij zijn autootje door de stad. Bij het Amstelstation kijkt hij tevreden hoe de werkzaamheden zijn georganiseerd.

"Het is hier alles door elkaar: voetgangers, fietsers, auto's, openbaar vervoer. We hebben afgesproken dat er veel verkeersregelaars worden ingezet om het verkeer door te zwaaien."

Groei en onderhoud

Amsterdam groeit en zal ook blijven groeien. Het gevolg is dat er ook de komende jaren veel zal worden gewerkt in de stad: er worden woningen gebouwd, straten heringericht en rioleringen en kademuren aangepakt. Amsterdam vernieuwt ook op het gebied van aardgas, warmtevoorziening en regenbestendigheid. Bijkomend zijn grootschalige werkzaamheden aan het wegennet en openbaar vervoer rond Amsterdam: er gaat stevig worden gewerkt op de Zuidas, de A9 bij Amstelveen, de Gaasperdammerweg, station Zuid, CS en de Amstelveenlijn.

Je hebt daar echt mensen voor nodig, zegt Van der Laan. Neem bijvoorbeeld het zebrapad bij het station.

"De fietsen staan aan de andere kant van de weg en veel reizigers komen op dezelfde tijd aan, hebben haast. Op het zebrapad hebben zij voorrang. Als je dus geen regelaars hebt die ervoor zorgen dat auto's óók regelmatig kunnen doorrijden, krijg je overal opstoppingen."

Het is het hele punt bij werkzaamheden in de stad: alles heeft effect op alles. De winkel blijft open tijdens de werkzaamheden en dat is niet altijd praktisch, zegt Van der Laan. "Helemaal afsluiten gaat gewoon niet. Je moet faseren: eerst de ene kant van een plein bijvoorbeeld, daarna pas de andere. Zodat verkeer er gebruik van kan blijven maken."

Het gevolg is wel dat werkzaamheden soms lang duren, waardoor voetgangers, fietsers en automobilisten het gevoel kunnen krijgen dat de gemeente vooral te lang bezig is met de aanpak van een bepaalde plek.

Altijd in de weg
Onderweg van het Amstelstation naar de Prins Hendrikkade passeert Van der Laan het Muntplein. Bij het voormalige V&D-pand op het Rokin ziet hij iets wat hem helemaal niet bevalt: een vrachtwagen blokkeert de rijweg, een grote kraan staat pontificaal op het fietspad aan de andere kant.

Van der Laan stapt uit en gaat verhaal halen. Bouwvakkers die hier al best lang bezig zijn met het strippen en weer opbouwen van het voormalige warenhuis, schrikken zichtbaar. Er wordt gepraat, verontschuldigd en beloofd dat het volgende keer anders zal gaan.

Terug in de auto zegt Van der Laan: "We moeten overal de hele tijd bovenop zitten, anders gaat het mis."

Het is soms ingewikkeld werk, zo laverend tussen wat is toegestaan en afgesproken en de dagelijkse praktijk waarin de dingen nu eenmaal niet altijd gaan zoals verwacht. 

Van der Laan zegt er niet veel moeite mee te hebben. "Ik begrijp dat je in Amsterdam altijd in de weg staat, maar tegelijk moet de stad blijven draaien. Dus moet je van tevoren héél duidelijk afspraken maken over wat kan en wat niet."

Amsterdam is eigenlijk ongeschikt voor grootschalig werk, zegt Van der Laan eenmaal aangekomen aan de voorzijde van het Centraal Station. Fietsers klagen over de slingerende routes, maar Van der Laan is heel tevreden over hoe het hier gaat. 

"Je moet werken op een postzegel en de apparaten die worden ingezet zijn vaak groot. Daar moet je dan iets voor regelen en dat houdt soms in dat het voor de gebruikers van de stad lastig wordt. We proberen zo min mogelijk hekken te verplaatsen tijdens de werkzaam­heden, anders worden fietsers en voetgangers elke keer met iets nieuws geconfronteerd."