'Arjen Lubach, nu het héle verhaal over kernenergie'

Het opwekken van kernenergie uit de taboesfeer halen. Dat was het doel van Arjen Lubach in zijn programma van vorige week. En ik denk dat je zou kunnen stellen dat hij hierin meer dan is geslaagd.

Klaas Dijkhoff pakte het balletje direct op en in de Kamer leek kernenergie bij een aantal fracties ineens weer een logische 'oplossing' voor ons energieprobleem. Ook onder u, de gewone man, heerste spontaan enthousiasme over het zojuist her­uitgevonden wonder dat kerncentrale heet. ­

Gefeliciteerd, Arjen.

Klopte alle informatie die hij met ons deelde eigenlijk wel? Of, misschien nog wel belangrijker: was het verhaal dat Arjen Lubach ons vorige week voorschotelde wel volledig?

Ik kan hier vrij beknopt in zijn. Het antwoord is nee. En dan heb ik het nog niet eens over de impact van de kernramp in Fukushima. Die is vrij groot en complex. Nee, ik doel voornamelijk op zijn 'bespreking' van het kernafvalprobleem.

Hier was hij zó bondig over dat je de drie seconden aandacht zomaar weg had kunnen knipperen. Kernafval zou namelijk prima en veilig kunnen worden opgeslagen. En daarmee kan dit bezwaar tegen kernenergie - ik citeer - 'floep, in de oranje doos worden gestopt'.

Kláááár.

Ik neem, om het probleem met de opslag van kernafval een beetje invoelbaar te maken, de door Lubach aangehaalde vergelijking met de koekjesfabriek over. Stel je voor dat kernafval een pak koekjes is. Ingeseald, zodat je koekjes de komende drie jaar niet bederven. Dit werkt prima. 

Wie het pak over drie jaar openmaakt, proeft verse, knapperige koekjes. Hiermee is aangetoond: de verpakking werkt, de koekjes blijven goed. Mits, en hier komt het, je de verpakking dicht laat. Zodra het plastic is geopend zijn je koekjes binnen een paar uur zacht. 

Zo werkt het ook met opslag kernafval. Dat kan inderdaad heus veilig míts je ervan afblijft. En daar zit meteen het probleem. Want wie garan­deert dat komende generaties van ons kernafval afblijven? 

Het antwoord is: niemand. Er is namelijk niets zo onbetrouwbaar op deze aardbol als de mens zelf.

Kernenergie is dus feitelijk het neerleggen van gevaarlijk radioactief afval op een plaats die alleen veilig is als we zeker weten dat de mensheid er met zijn poten van afblijft. Voor een paar honderdduizend jaar. En die mensheid, for the record, bestaat volgende eeuw uit ruim 11 miljard individuen.

Kansberekening
Maak daar maar eens een sommetje kansberekening van. In de afgelopen maanden is ­Michael Shellenberger, een van de grootste pro-kernenergielobbyisten, tweemaal in Nederland geweest. Ik heb hem helaas net moeten missen omdat ik zelf in Fukushima zat. Inderdaad, Fukushima. 

Die plek van die kernramp. In de afgelopen drie jaar ben ik daar vijf keer naartoe gereisd en verbleef ik er zo'n acht weken. Ik schreef een boek over de situatie daar en de impact van de kernramp op 11 maart 2011.

Tijdens een van Shellenbergers presentaties in Pakhuis De Zwijger had de organisatie voorgesteld dat hij met mij middels een Skype­verbinding in debat zou gaan over het kern­afvalprobleem. 

Hij weigerde een gesprek via een beeldscherm en dreigde zijn bezoek aan Nederland zelfs af te zeggen als hij op deze wijze met mij moest spreken. Om mij toch aan het woord te laten is me gevraagd een filmpje op te nemen waarin ik, vanuit Fukushima, mijn bezwaren over kernenergie uitlegde. 

Zijn reactie: "Zo'n opslag van kernafval is wel de laatste plaats waar een terrorist materiaal komt halen. Dat is veel te ingewikkeld en goed beveiligd. Als je een dirty bomb wil maken (een explosief met radioactief materiaal eromheen) kun je veel beter naar het ziekenhuis gaan en daar wat radioactief materiaal stelen."

Wat blijkt uit Shellenbergers reactie is dat hij erg denkt vanuit deze tijd en vanuit wat we kennen. De realiteit van vandaag, zogezegd. Vandáág zou een terrorist een ziekenhuis binnenvallen. Vandaag zou een terrorist een dirty bomb maken.

Maar misschien bestaan er over 100 jaar geen ziekenhuizen meer. Of misschien lopen we over 200 jaar met een chip in ons lijf en worden we vanzelf gerepareerd als er iets mis is.

En wat over 1000 jaar? of 100.000 jaar? of 250.000 jaar? En wie had het over terroristen? Er zal in de komende duizenden jaren heus wel eens iemand rondlopen die gewoon dom is. Of onwetend. Of nieuwsgierig. Met andere woorden: slechte intenties zijn geen voorwaarde voor een ramp.

Tinkebell

De kunstenaar en schrijver ­publiceerde dit jaar Het ­gevaar van angst – Hypochonderen in Fukushima

Hoe de wereld er in de toekomst zal uitzien, is met geen mogelijkheid te voorspellen. Het enige, binnen deze context, wat we wél weten, is dat er dan nog steeds gevaarlijk radioactief afval ligt dat wij vandaag (en morgen en overmorgen) hebben gecreëerd. 

Hoe verantwoord is dat?

Korte termijn
De grafieken die Arjen Lubach liet zien over hoeveel doden steenkool of bruinkool of olie oplevert, zijn prognoses voor de korte termijn. Energiewinning uit deze grondstoffen maakt ons nu letterlijk ziek. 

Maar misschien is dat ook wel zo eerlijk, dat wij, de gebruikers van vandaag, ook vandaag met de consequenties leven. En als we die consequenties niet willen (wat me evident lijkt), dan moeten we misschien iets bedenken wat minder, of geen, slachtoffers eist. Zonne-energie bijvoorbeeld, of windmolens.

En voor je daar tegenin brengt dat dit weinig rendabel is: deze week was ik uitgenodigd bij Alfons Wispels. Alfons was in 1995 de eerste ­Nederlandse ondernemer die investeerde in windenergie en is nu zes jaar op rij de enige ­private, groenste energieleverancier van Nederland met zijn bedrijf Pure energie. 

Wat hij me liet zien, is dat zo'n beetje alles wat we tegen­woordig horen over wind en zonne-energie 'oud nieuws' is. 

De ontwikkelingen in deze vormen van duurzame energie gaan als een tierelier waardoor een windmolen nu al vele malen meer stroom opwekt dan de windmolens die we pak 'm beet tien jaar geleden konden bouwen. 

Voor de kosten van een kerncentrale kunnen we ook op elk dak een zonnepaneel plaatsen en met de huidige technieken is die energie ook op te slaan. Er is dus gewoon een duurzaam realistisch alternatief. Eentje zonder gevaarlijk afval waar we de mensheid niet nog 250.000 jaar mee op­zadelen. 

Waar wachten we nog op?