Direct naar artikelinhoud
Reportage

Land in zicht: een nieuw stukje Amsterdam verrijst in het IJ

Voor de kust van IJburg steken de eerste zandbanken met hun kop door het wateroppervlak. Laag voor laag verschijnt hier Strandeiland.

De eerste zandbanken van Strandeiland worden zichtbaar in het IJ.Beeld Eva Plevier

Vanaf IJburg zie je 'm heel in de verte liggen. De Rhenus of 'grondpers', zoals de specialisten van baggeraar Boskalis het vaartuig noemen, is het laatste station voor het zand dat gebruikt wordt bij de aanleg van het laatste deel van IJburg. ­

Eigenlijk is het niet meer dan een drijvend platform met een trechter met een pomp, waar twee kranen van 's morgens vroeg tot 's avonds laat zand in scheppen dat door binnenvaartschepen wordt aangevoerd.

Vanaf de Rhenus gaat het zand, vermengd met water, onder hoge druk, met 4 meter per seconde door een pijp, om even later vlakbij de kust van het eerder aangelegde Centrumeiland, in het water te worden gesproeid. 100.000 kuub per week, net zo lang totdat er een plak zand van zo'n 85 hectare, 9 meter hoog in het water ligt. Uiteindelijk zo'n 4 meter boven NAP, dus zelfs als de dijken breken, houden ze op IJburg droge voeten.

Vanaf de Rhenus, voor anker op ruim anderhalve kilometer van het vasteland, lijkt Amsterdam ver weg. Maar de meeste werklui aan boord vinden het geweldig om een keer 'middenin de stad' te werken. Alles is relatief, voor de mannen die soms voor de woestijnkust van Dubai of voor een verlaten dijkstrook in Noord-Holland hun werk moeten doen.

Elke dag
Van 06.00 tot 22.00 uur gaat het werk door. ­Elke dag heen en weer naar het vasteland varen is de moeite niet, de kraanmachinisten en de bemanning van de Rhenus slapen vijf dagen per week in de buurt van hun happers.

Zand is geen zand.

Urker Tjeerd Hoekstra is het gewend om doordeweeks van huis te zijn. Lang werkte hij op een viskotter, nu schept hij met zijn kraan het zand van de schepen. Eén miljoen kuub zand, afkomstig uit het IJsselmeer voor de kust van Lelystad, hebben ze er al neergelegd.

Af en toe gaan ze met een paar collega's even kijken op de dras-plaszone, het drassige oppervlakte van Strandeiland, om te zien wat ze hebben aangericht. Het leven aan boord kent weinig romantiek.

De mannen werken de hele dag, uur op, uur af. Aan het eind van de dag is er weinig energie meer over en duikt iedereen z'n bed in. Veel flauwe humor, recht voor z'n raap. Hoe was de soep, vraagt Hoekstra die meestal kookt. "Waterig!" brult de rest dan lachend.

Chagrijnig zijn is ook geen optie. "Op de Rhenus is simpelweg niet genoeg ruimte om ruzie te maken," lacht Hoekstra. "Wat wou je doen, wegvaren? Je komt elkaar hier altijd weer tegen."

Zand
In totaal werken er een kleine vijftig mensen permanent aan deze klus, nog los van de bemanningen van de 20 binnenvaartschepen die nodig zijn om de Rhenus permanent van zand te voorzien.

"Zand is geen zand," leerde Hoekstra al snel op de Rhenus. De kwaliteit van het zand kan heel wisselend uitpakken, daarom controleert Boskalis om de zoveel ladingen de geotechnische samenstelling van het aangeleverde zand.

"De korrelgrootte is heel belangrijk, dat bepaalt ­hoeveel water er doorheen kan lopen. En de aanwezigheid van calcium, schelpjes. Daar wil je er niet te veel van hebben," zegt manager Sjaak Duiser.

Wat wou je doen, wegvaren?

Het sproeien van het zand, aan het andere eind van de buis, moet heel nauwkeurig gebeuren. Per vak van ongeveer 15 bij 15 meter wordt steeds een halve meter zand neergelegd. Dat vak mag daarna een maand inklinken. Computers houden precies bij waar het zand wordt neergelegd en wanneer de sproeikop verplaatst moet worden.

Via sensoren houden ingenieurs van de gemeente Amsterdam, de opdracht­gever, bij hoe diep de modderige bodem onder het nieuwe zand doorzakt. Een ingewikkelde bijkomstigheid is de ligging van de oergeul, de prehistorische loop van het IJ waar de modderlagen extra diep zijn. Strandeiland is hier omheen gebouwd, alleen het nieuwe strandje dat al in april 2019 af moet zijn, ligt er bovenop.

Land in zicht: een nieuw stukje Amsterdam verrijst in het IJ
Beeld Gemeente Amsterdam

Stadsstrand
Dat stadsstrand komt bijtijds af, maar of de rest van het project in de zomer van 2020 gereed komt, hangt ironisch genoeg af van de droogte. In heel Europa is de waterstand nog erg laag vanwege de droge zomer, waardoor schepen niet te diep beladen kunnen worden en er dus meer binnenvaartschepen nodig zijn.

Op de Rhenus merken ze dat schippers ook vaak een andere klus aannemen die beter betaalt, waardoor de sproeier minder zand krijgt aangeleverd dan ze aankan. Dat kan vertraging opleveren. Ook wegenbouwers (asfalt) en beton­fabrieken (cement) hebben er last van.

Maar Duiser maakt zich nog weinig zorgen. Na Rotterdam te hebben uitgebreid met de tweede Maasvlakte maakt hij nu een nieuw stukje ­Amsterdam. Zijn machines draaien op volle toeren, er zijn geen ongelukken geweest. Er is nieuw land in zicht.

Strandeiland

Het opspuiten van het Strandeiland aan de noordkant van IJburg is in augustus begonnen. In 2023 moeten de eerste woningen klaar zijn. Het lijkt de parel in de kroon, maar zorgeloos zal de ontwikkeling niet zijn.